Viðskiptablaðið fjallaði um gríðarlegt tap af kísilverinu á Bakka í blaðinu sem kom út á miðvikudag. Uppsafnað tap nemur rúmum 30 milljörðum króna.
Óðinn rifjaði af þessu tilefni upp, í sama blaði, þær ívilnanir sem ríkisstjórn Jóhönnu og Steingríms, sem sat árin 2009-2013, veitti fyrirtækinu.
Steingrímur J. Sigfússon var aðal hvatamaðurinn að kísilverksmiðjunni á Bakka. Fyrirtækið var jú einmitt í hans kjördæmi.
Óðinn fjallaði einnig um ráðherrann sem tók við af Steingrími þegar ríkisstjórn Vinstri grænn og Samfylkingarinnar beið afhroð vorið 2013. Þá tók nefnilega ekki betra við.
Ráðherrann sá óskaði tvívegis eftir fundi með forsvarsmönnum og blaðamönnum Viðskiptablaðsins vegna umfjöllunar blaðsins ívilnunarstefnu hans. Óðinn segir stuttlega frá öðrum þessara funda.
Hér á eftir er pistill Óðins í heild sinni.
Fyrirgreiðslupólitík Steingríms Joð og Ragnheiðar Elínar
Í Viðskiptablaðinu í dag er fjallað um lokun á kísilverinu í landi Bakka í Norðurþingi. Tapið á fyrirtækinu frá upphafi er yfir 30 milljarðar króna. Óðinn hefur ítrekað skrifað um fyrirtækið en þó helst fyrirgreiðslupólitíkina og kjördæmapotið sem einkenndi málið frá upphafi.
Í mars 2013 fékk Steingrímur J. Sigfússon samþykkt á Alþingi stjórnarfrumvarp um kísilverið. Með því var fyrirtæki í kjördæmi Steingríms tryggð veruleg forréttindi umfram önnur fyrirtæki á Íslandi.
Til viðbótar við þau forréttindi þá gátu erlend fyrirtæki fjárfest í gegnum fjárfestingaleið Seðlabankans sem veitti um 20% afslátt af íslenskum krónum.
***
Veruleg forréttindi
Forréttindi kísilversins voru tvenns konar. Ríkissjóður greiddi verulegan kostnað vegna stofnunar fyrirtækisins í formi hafnargerðar, vegagerðar, gangnagerðar, undirbúnings lóðar og þjálfunarstyrks starfsfólks og fyrirtækið fékk verulega lækkun á sköttum og gjöldum á Íslandi.
Samanlagt er beini styrkurinn í kringum 7 milljarðar króna á núverandi verðlagi. Langstærstur hluti hans var greiddur af ríkissjóði en hluti hafnarframkvæmda lentu á sveitarfélaginu.
***
Miklar skattaívilnanir
Hlutafélagið um kísilverið fékk umfangsmiklar skattaívilnanir í tengslum við byggingu versins á Bakka. Tekjuskattur fyrirtækisins var lækkaður í 15% í allt að 10 ár frá því rekstur hófst, en þó að hámarki í 14 ár, í stað 20% almenns skatthlutfalls sem þá gilti en er 21% nú. Að auki var félagið undanþegið almennu tryggingargjaldi, sem var þá 5,3% og er nú 4,9%.
Fyrirtækið fékk einnig undanþágur frá stimpilgjöldum og gat nýtt hagstæðari reglur um fyrningar og meðferð rekstrartaps.
Norðurþing veitti 50% afslátt af fasteignaskatti, 40% afslátt af hafnargjöldum og afslátt af gatnagerðar- og byggingarleyfisgjöldum. Til viðbótar fékk PCC VSK-frest og tollfrelsi af innfluttum tækjum og hráefni.
***
Ríkissjóður hefur ekkert fengið til baka
PCC Bakki hefur hagnast á einu rekstrarári, því fyrsta sem var árið 2018. Það ár gat félagið frestað greiðslu tekjuskatts og Óðni sýnist félagið aldrei hafa greitt tekjuskatt í ríkissjóð.
Óðinn krafði Steingrím J. Sigfússon skýringa á því í pistli í mars 2013 hvers vegna öllu atvinnulífinu á Íslandi væru ekki búin sambærileg skilyrði og Kísilverinu á Bakka.
Það er þekkt stef í stjórnmálakenningum vinstri manna að taka af Pétri og rétta Páli. Í þetta sinn voru fjármunir teknir af venjulegum íslenskum fyrirtækjum og rétt forréttindafyrirtækinu á Bakka.
***
Stjórnarskipti en óbreytt stefna
Ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur og Steingríms J. Sigfússonar beið afhroð í alþingiskosningunum í lok apríl 2013.
Ragnheiður Elín Árnadóttir tók við af Steingrími J. sem iðnaðar- og viðskiptaráðherra í ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks. Ragnheiður Elín og hin nýja ríkisstjórn hélt óbreyttri stefnu í ívilnunarmálum.
Í nóvember 2013 birtist pistillinn Biðraða-sósíalismi iðnaðarráðherra. Þar gagnrýni Óðinn Ragnheiði Elínu … af mikilli mildi:
Ragnheiður Elín Árnadóttir iðnaðar- og viðskiptaráðherra flutti stefnumarkandi ræðu á haustfundi Landsvirkjunar. Sú stefna sem ráðherrann boðaði hlýtur að valda öllum þeim sem töldu að núverandi ríkisstjórn ætlaði að hverfa af braut miðstýringar síðustu stjórnar miklum vonbrigðum.
Ráðherrann markaði þá stefnu að fjárfestingu skyldi áfram stýrt af hinu opinbera og að Landsvirkjun, sem er í senn ein verðmætasta eign ríkisins og ein stærsta áhætta skattgreiðenda vegna ábyrgðar þeirra á skuldbindingum þess, skyldi áfram notuð til að fjármagna pólitísk gæluverkefni og atkvæðakaup.
Ragnheiður Elín sagði það skilning sinn að Landsvirkjun ætti að fylgja upprunalegum tilgangi sínum frá 1965, þegar hagkerfið var í viðjum hafta og miðstýringar og nýta orkuauðlindir landsins til atvinnuuppbyggingar og aukins hagvaxtar.
Á seinni árum hefur verið gerð krafa um að fjárfestingar Landsvirkjunar væru arðsamar en af ræðu Ragnheiðar Elínar að dæma hefur sú krafa verið sett til hliðar í nafni „atvinnusköpunar" og þá helst á ákveðnum landsvæðum eða öllu heldur kjördæmum.
Eins og flestir muna líklega, þá var, og er, Helguvík í kjördæmi ráðherrans fyrrverandi. Raunar í heimabæ hans.
Ragnheiður Elín sagði frá því að enn væri starfandi nefnd á ábyrgð iðnaðar- og viðskiptaráðherra sem starfar með nokkrum fyrirtækjum að gerð fjárfestingasamninga sem tryggja þessum fyrirtækjum skattalegt hagræði í 10-13 ár!
Hvers vegna í ósköpunum er verið að því? Ef skattalegt umhverfi hér á landi er með þeim hætti að ný fyrirtæki treysta sér ekki til að fjárfesta í því, hvers eiga þá hin sem starfa hér fyrir að gjalda?
Þetta er nefnd sem ríkisstjórn sem ætlaði að byggja heilbrigða umgjörð um atvinnulíf á markaðsforsendum mundi leggja niður en þess í stað gumar ráðherrann af öllum viðtölunum við „fyrirtæki" sem leitað hafa til hans um fyrirgreiðslu.
Voru það þá mistök þegar fyrri ríkisstjórn Sjálfstæðisflokksins undir forystu Davíðs Oddssonar breytti stjórnarráðinu úr biðstofu fyrir atvinnulífið? Og hvers vegna skyldu þessi fyrirtæki þurfa að leita til ráðherrans um fyrirgreiðslu fyrir þessi verkefni ef þau eru svona spennandi?
Ráðherrann kann úthlutunarvaldi sínu greinilega vel og beinir orðum sínum til yfirstjórnar Landsvirkjunar og segir: „Nú tel ég að röðin sé komin að Helguvík." Hvaða röð er það? Og hvers vegna skiptir það Landsvirkjun, sem er í eigu og á ábyrgð almennings landinu, máli, að hverju ráðherra telur einhverja röð vera komna?
***
Var Helguvík Bakki Ragnheiðar?
En Ragnheiður Elín sagði ekki bara stjórnendum Landsvirkjunar fyrir verkum á haustfundinum árið 2013, heldur vék hún einnig að kísilveri PCC á Bakka.
Hún sagðist telja að það verkefni yrði atvinnulífi á Norðausturlandi og landinu öllu mikil lyftistöng. Þessi orð eldast verr en Joe Biden blessaður. Er þá nokkuð sagt.
***
Ósk um fund
Ragnheiður Elín Árnadóttir óskaði tvívegis eftir því að hitta fulltrúa Viðskiptablaðsins í kjölfar fréttaskrifa og pistlaskrifa á árunum 2013-2015.
Í fyrra sinn var það sama dag og pistill Óðins, Biðraða-sósíalismi iðnaðarráðherra, birtist þann 20. nóvember 2013. Óðinn fékk nú ekki að sækja þann fund en sagan er nokkurn veginn nákvæmlega svona.
Seint að kvöldi útgáfudagsins fékk þáverandi útgefandinn skilaboð frá aðstoðarmanni ráðherrans. Þeim sem uppnefndi ráðherrann síðar selfie-málaráðherra. Þeir tveir höfðu þekkst af góðu einu í á annan áratug. Skilaboðin voru „ráðherrann vill hitta þig.“
Útgefandinn var nú ekki uppnuminn af skilaboðunum. Það var eins og Guð sjálfur almáttugur væri að biðja um fund en ekki bara dauðleg manneskja eins og við hin. Í stráksskap sínum spurði hann hvaða ráðherra. Þá kom nokkurt fát á okkar mann.
Næstu skilaboð komu deginum eftir. Ráðherrann hafði laust korter seinnipartinn. Útgefandinn afþakkaði það boð kærlega og spurði hvort ekki væri einfaldara að senda bréf með athugasemdunum. Þá kom fljótt svar og klukkutími var nú laus.
***
Fundur í Sjávarútvegshúsinu
Þegar útgefandinn mætti á fundinn brá honum nokkuð. Hann hafði þá oftsinnis komið á skrifstofur ráðherra en þessi skrifstofa var engri þeirra lík. Miklu meira eins og sýningarsalur í skandinavísku hönnunarhúsi.
Það fór ágætlega á með honum og ráðherranum fyrsta korterið eða svo, enda þekkst lengi. Þar til ráðherrann varð nokkuð þungur í brún og dró fram pistil Óðins.
Aðra eins litadýrð hafði útgefandinn aldrei séð. Það hafði verið strikað yfir stærstan hluta pistilsins með yfirstrikunarpennum í öllum regnbogans litum. Í framhaldinu nefndi ráðherrann nokkur dæmi úr pistlinum sem honum mislíkaði.
Þetta var nú ekki í fyrsta sinn sem útgefandinn hafði fengið gagnrýni á skrif blaðsins. En hann gat alltaf með góðri samvisku sagt að hann hafi ekki skrifað efnið. Rétt eins og í þetta sinn.
Útgefandinn viðurkenndi að ef hann hefði skrifað pistilinn hefði hann nú ekki verið orðaður nákvæmlega svona, enda hefur hver sinn stíl.
En hann benti ráðherranum kurteislega á efni pistilsins stæðist ekki bara skoðun, heldur væri fullkomlega í samræmi við stefnu flokks ráðherrans. Sjálfstæðisstefnuna.
Það sem verra væri að ráðherrann væri að tala fyrir stefnu sem Steingrímur Sigfússon, af öllum mönnum, hafi komið á koppinn. Stefnu sem myndi aldrei skila arði til þjóðfélagsins og enn síður í ríkissjóð.
***
Lærdómurinn
Steingrímur J. Sigfússon og Ragnheiður Elín Árnadóttir eru bæði hætt í stjórnmálum. En það er margt hægt að læra af ívilnunarstefnu þeirra og þeim mistökum sem stjórnmálamenn síðar gerðu. Til dæmis með fjölmiðlastyrkjum, nýsköpunarstyrkjum, styrkjum til bókaútgáfu svo eitthvað sé nefnt.
Leikreglur og skattareglur fyrir fyrirtæki eiga vera einfaldar, almennar og sanngjarnar. Sum fyrirtæki eiga ekki að njóta sérréttinda og önnur eiga ekki að þurfa að þola meira íþyngjandi reglur.
Stjórnmálamenn og kommisarar í ráðuneytum eru nefnilega versta fólkið í veröldinni til að segja til um hvort viðskiptaáætlun sé góð eða vond.
Hér fyrir neðan eru tvær skoðunargreina Óðins um ívilnanir Steingríms og Ragnheiðar.
