Með veiða og sleppa fyrirkomulaginu hefur stærð hrygningarstofns villta íslenska laxins verið haldið uppi. Þetta kom fram í máli Guðna Guðbergssonar, sviðsstjóra hjá Hafrannsóknarstofnun á opnum fundi stofnunarinnar í byrjun sumars. Hann segir að hrygningarstofninn sé nú að nálgast meðaltal frá árinu 1971 eftir að hafa verið vel fyrir neðan það meðaltal undanfarin áratug eða svo.
Í þessu sambandi má benda á að af þeim 44.600 löxum, sem veiddust síðasta sumar var um 30 þúsund verið sleppt aftur út í á. Þetta þýðir að ríflega 68% veiddra laxa var sleppt. Þetta hlutfall hefur aldrei áður verið jafn hátt. Það var sem dæmi 39% árið 2015, árið 2010 var hlutfallið 28% og árið 2000 var það 11%.
Guðni sagði að veiði í ám innan sömu landshluta sveiflaðist yfirleitt í takti. Þetta væri áberandi á Vestur- og Norðvesturlandi en sveiflurnar ykjust eftir því sem norðar og austar kæmi. Hann tók fram að á Norðausturlandi, í Þistilfirði, hefði stofnstærð og veiði verið vaxandi, sem og lífmassi seiða. Þetta benti til þess að ef hrygningarstofnar á fyrri árum hefðu verið stærri þá hefði fiskgengd og veiði væntanlegan verið meiri. „Þar erum við að læra ansi dýrmæta lexíu,” sagði hann.
Að sögn Guðna hafa stóru árnar í Vopnafirði, Selá og Hofsá, fylgst að í veiði. Í Laxá í Aðaldal hefði veiðin aftur á móti dalað undanfarin ár. Þar mætti samt greina viðsnúning núna og vaxandi laxgengd. Ástæðan fyrir þessu sé meðal annars sú að veiða og sleppa fyrirkomulagið hafi verið tekið upp í Aðaldalnum.
Hnignun og upprisa stórlaxanna
Guðni sagði að á áttunda áratug síðustu aldar hafi fjöldi veiddra smálaxa og stórlaxa verið um það bil sá sami.
Eftir köldu árin, eftir 1980, hafi dregið úr bæði gegnd á stórlaxi og smálaxi. Eftir 1985 hafi smálaxinn rétt úr kútnum og göngurnar stækkað. Það sama verði ekki sagt um stórlaxinn því honum hafi haldið áfram að fækka.
Á árinu 2000 var haldinn fundur Veiðimálastofnunar, Landssambands veiðifélag og Landssambands stangaveiðifélaga. Að honum loknum var skorað á stangveiðimenn að sleppa stórlöxum. Ástæðan var sú að á þessum tíma voru komnar sterkar vísbendingar um að dvalartími laxa í sjó væri arfbundinn. Smálax dvelur eitt ár í sjó en stórlax tvö. Allt síðan hefur hlutfall stórlaxa í veiðinni farið vaxandi, sem gefur til kynna að veiða og sleppa fyrirkomulagið hafi sannað sig.
„Þessi aðgerð var í tíma töluð og sýnir að það þarf að afla þekkingar og síðan að vera vakandi yfir því hvernig farið er með veiðistjórnun,” sagði Guðni.
