Samtök atvinnulífsins, Samtök iðnaðarins, Samtök ferðaþjónustunnar, Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi, Samtök verslunar og þjónustu, Samorka og Viðskiptaráð Íslands leggjast alfarið gegn lögum um rýni á fjárfestingum erlendra aðila vegna þjóðaröryggis og allsherjarreglu.
Í sameiginlegri athugasemd með frumvarpinu segja samtökin að gildissvið laganna sé óskýrt, ráðhera veitt afar víðtækar heimildir og að lögin séu líkleg til að fæla erlenda fjárfestingu frá.
„Gildissvið fyrirhugaðra laga er að mati samtakanna enn óskýrt og of víðtækt og það eitt og sér getur haft mjög hamlandi og þar með neikvæð áhrif á erlenda fjárfestingu á Íslandi. Óvissa um túlkun og gildissvið er óásættanleg með öllu fyrir íslenskt atvinnulíf,” segir í umsögn samtakanna.
Segja samtökin tilefnið fyrir lagasetninguna virðast fyrst og fremst stafa af erlendri réttarþróun og hvetja íslensk stjórnvöld til að móta skýra sýn og stefnu með tilliti til erlendrar fjárfestingar sem hefur almennt hvetjandi áhrif.
„Nýjar reglur á þessu sviði þurfa að hafa það að markmiði að auka fyrirsjáanleika um hvers konar hindranir kunni að vera í vegi erlendra aðila sem hafa áhuga á að fjárfesta á Íslandi. Fyrirhuguð löggjöf gerir hið gagnstæða og mun skapa óvissu um skilyrði til fjárfestinga á Íslandi.”
Samtökin vona að hvers kyns lagasetning sem snýr að að fjárfestingum erlendra aðila leiði til einföldunar, heildarskoðunar og rýni á regluverki er snýr að fjárfestingum erlendra aðila í atvinnurekstri heilt yfir.
„Fjárfesting er grundvöllur framfara og lífskjarasóknar. Alþjóðleg samkeppni ríkir um fjármagn og það hversu eftirsóknarverð fjárfesting er ræðst að miklu leyti af þeirri lagaumgjörð sem er til staðar hvað varðar fjárfestingu og atvinnurekstur í hverju landi fyrir sig. Því þarf að vanda sérstaklega til verka þegar kemur að löggjöf sem snýr að fjárfestingarumhverfi og ganga úr skugga um að ábatinn af slíkri löggjöf sé meiri en kostnaðurinn.”
Samtökin fara í löngu máli yfir alla helstu galla frumvarpsins en gildissvið þess er óskýrt, matskennt til hvaða rekstraraðila lögin taka og það orkar tvímælis að ráðherra eigi að afmarka gildissvið nánar í ljósi þess að frumvarpið mælir fyrir um um takmarkanir á stjórnarskrárvörðum réttindum.
„Af lestri frumvarpsins er hvorki ljóst hvers konar gögn erlendi aðilinn þarf að láta í té í tengslum við tilkynningarskyldar ráðstafanir né heldur hvernig ráðherra muni kanna orðspor erlenda aðilans eða reynslu af sambærilegum fjárfestingum erlendis.”
Þá er ráðherra jafnframt veitt afar víðtæk heimild til þess að afla frekari upplýsinga í lögum og mælt fyrir í 11. gr. að ráðherra er heimilt að „krefja erlendan aðila um allar upplýsingar sem nauðsynlegar þykja við meðferð og úrlausn máls.“
Ekki liggur fyrir í frumvarpinu hvort félag, þar sem þjóðarsjóður telst vera einn endanlegra eigenda (raunverulegur eigandi), skuli teljast vera opinber aðili og ef svo er hvar þau mörk eignarhlutar skuli liggja.
„Þá er að sama skapi óljóst hvort telja skuli félag þar sem þjóðarsjóðir fara samanlagt með meira en 25% endanlegan eignarhlut, en þó enginn einn þjóðarsjóður með meira en 25% eignarhlut, sem erlendan opinberan aðila í skilningi laganna.”
Verði frumvarpið að lögum munu erlendir aðilar ekki geta gert samninga við ýmsa innlenda aðila nema með fyrirvara um samþykki ráðherra sem kann að taka allt að 100 virka daga að veita. Í heimi viðskipta eru 100 virkir dagar langur tími og kann margt að breytast á þeim tíma.
Þá falla einnig ýmsir samstarfssamningar og birgjasamningar undir lögin. Innlendir rekstraraðilar sem starfa á viðkvæmu sviði munu þurfa að tilkynna samninga við erlenda birgja, hönnuði, byggingaraðila, rekstrar- eða þjónustuaðila sem eru lengri en til 24 mánaða þrátt fyrir að efni samninganna veiti viðsemjanda ekki yfirráð yfir innlenda rekstraraðilanum.
„Í ljósi þess hve lítið Ísland er og svo þess flækjustigs sem fylgja mun samningagerð við innlenda rekstraraðila sem starfa á viðkvæmu sviði verði frumvarpið að lögum er hætta á að erlendir aðilar telji það ekki ómaksins virði að semja við innlenda rekstraraðila.”
