Útflutningstekjur kísiliðnaðar hér á landi námu 40,2 milljörðum króna árið 2024. Þetta kemur fram í nýju staðreyndablaði sem Samtök iðnaðarins (SI) hafa gefið út um kísiliðnað á Íslandi en þar er varað við að samkeppnishæfni íslenskrar kísilmálmframleiðslu gagnvart erlendum framleiðendum hafi versnað að undanförnu.
Útflutningstekjur kísiliðnaðarins voru 2,1% af heildarútflutningstekjum hagkerfisins árið 2024.
Á Íslandi eru tvö fyrirtæki sem stunda kísilmálmframleiðslu hér á landi, Elkem Ísland á Grundartanga við Hvalfjörð og PCC á Bakka við Húsavík en síðarnefnda félagið gæti verið á leið í rekstrarstöðvun. Framleiðslugeta Elkem á Íslandi er um 120.000 tonn af hágæða kísilmálmi á ári og er framleiðslugeta PCC á Íslandi er um 35.000 tonn á ári.
Samanlögð framleiðslugeta fyrirtækjanna tveggja er því 155 þúsund tonn og hefur nánast verið fullnýtt til útflutnings síðustu tvö ár, að því er kemur fram í staðreyndablaðinu. Útflutningur kísilmálms í fyrra nam ríflega 153 þúsund tonnum og hefur aldrei verið meiri.
SI benda á að töluverðar verðsveiflur hafi verið á kísilmálmi á síðustu árum. Samtökin taka sem dæmi ð FOB verð af tonni af kísiljárni frá Elkem hafi verið um 155 þúsund krónur árið 2020, hækkaði síðan í 447 þúsund krónur árið 2022 en lækkaði síðan aftur niður í 247 þúsund krónur árið 2024.
Ísland sjötti stærsti framleiðandi heims
Í staðreyndablaði SI kemur fram að Ísland sé sjötti stærsti framleiðandi af kísilmálmi í heiminum.
Kína sé stærsti framleiðandi kísilmálms og hafi tvöfaldað framleiðslugetu sína síðastliðin áratug og keyri kísilmálmframleiðslu sína á 50-70% afköstum í dag. Á eftir Kína komi Rússland, Bandaríkin, Brasilía og Noregur og svo Ísland í sjötta sæti.
SI segja að samkeppnishæfni íslenskrar kísilmálmframleiðslu gagnvart erlendum framleiðendum hafi verið að versna. Íslenskir málmframleiðendur séu í alþjóðlegri samkeppni við framleiðendur sem búa við betri rekstrarskilyrði, til að mynda í Kína, Noregi og Kanada.
„Framleiðslan hér á landi á í samkeppni við fyrirtæki í öðrum löndum sem njóta opinbers stuðnings eða ívilnana. Víða eru lagðir tollar á innflutning kísilmálms. Þá hefur flutningskostnaður raforku hér á landi hækkað verulega undanfarin ár sem skekkir samkeppnisstöðuna enn frekar,“ segir í frétt á vef SI um stöðuna á Húsavík.
Bent er á að Evrópusambandið og Bandaríkin hafi skilgreint kísil sem mikilvægt hráefni og samkeppnishæfni iðnaðar í Evrópu sé veikur og gæti versnað en frekar í tollastríði Bandaríkjanna við umheiminn, sem geti komið niður á íslensku kísilmálmframleiðslunni. Evrópskur iðnaður sé einn stærsti viðskiptavinur íslenskrar kísilmálmframleiðslu.
„Væntingar um álag á verð afurða grænnar framleiðslu hafa hríðversnað eftir forsetaskipti í USA og uppgang Kína,“ segir í blaðinu.
Staðan á Húsavík grafalvarleg
Kári Marís Guðmundsson, forstjóri BCC BakkaSilicon á Húsavík, varaði á dögunum við afar krefjandi rekstrarumhverfi félagsins. Hann sagði í samtali við Morgunblaðið í síðustu viku að ef staðan batni ekki á næstu vikum sé ekkert annað í stöðunni en að klára það hráefni sem fyrir liggur og fara síðan í rekstrarstöðvun. Hann áréttaði hins vegar að engin endanleg ákvörðun hafi verið tekin um rekstrarstöðvun.
Fjallað er um stöðu PCC á Bakka á vef SI en þar kemur fram að um 200 manns starfi við fyrirtækið, sem launþegar og verktakar. Samtökin segja að rekstrarstöðvun hefði ekki aðeins neikvæð áhrif á nærsamfélagið heldur einnig á utanríkisverslun.
„Það var mikilvægt að koma til Húsavíkur, sjá aðstæður og hitta fólk. Staðan er grafalvarleg en vonandi verður hægt að finna fleti til þess að halda starfseminni á Bakka áfram. Við hjá SI munum sannarlega leggja okkar lóð á vogarskálarnar til að svo megi verða. Það er stöðugt verkefni að efla samkeppnishæfni Íslands, ekki síst nú þegar taktur alþjóðavæðingar breytist sem og viðskiptahættir í heiminum. Við munum hér eftir sem hingað til vinna með félagsmönnum okkar og stjórnvöldum að því,“ segir Sigurður Hannesson, framkvæmdastjóri SI, á vef samtakanna.
