Jóhann Páll Jóhannsson, umhverfis-, orku- og loftlagsráðherra, hefur markað sér þó nokkra sérstöðu meðal ráðherra í ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttir. Sérstaðan felst í því að Jóhann virðist áhugasamur um að stuðla að verðmætasköpun meðan aðrir ráðherrar hafa einbeittan brotavilja til þess að grafa undan henni.
Þetta kom skýrt fram á opnum fundi sem Landsvirkjun stóð fyrir um stöðu íslenska raforkukerfisins í síðustu viku. Þar boðaði hann „róttækar einföldunarbreytingar“ á leyfisveitingum í orkugeiranum. Enn fremur gerði ráðherra að umtalsefni að framleiðnivöxtur hafi verið lítill hér á landi og það sé áhyggjuefni:
„Fyrir velferðarþjóðfélag sem gerir kröfu um að laun séu há og að jöfnuður sé áfram mikill, þá er þetta algjört grundvallaratriði.“
Með öðrum orðum gerir ráðherra sér grein fyrir að nauðsynlegt er að mæta vaxandi orkuþörf og orkuskiptum með aukinni framleiðslu á sjálfbærri orku. Að sú kyrrstaða sem hefur ríkt í þessum efnum hefur dregið úr framleiðni í hagkerfinu og grafið undan verðmætasköpun til frambúðar.
Á sama tíma og orkumálaráðherrann gerir sig líklegan til þess að verða þjóðinni til gagns á það gagnstæða við aðra ráðherra ríkisstjórnarinnar. Herferð ráðherra Viðreisnar gegn verðmætasköpun vekur sérstaka athygli í þeim efnum en fram að síðustu kosningum gaf flokkurinn sig út fyrir að hafa skilning á hagsmunum atvinnulífsins.
Hönnu Katrínu Friðriksson atvinnuvegaráðherra virðist vera sérstaklega illa við aukna verðmætasköpun og framleiðni og þess vegna hefur hún sett fram tvö frumvörp til höfuðs sjávarútveginum sem er sú grein sem hefur hvað mesta framleiðni hér á landi.
Útfærslan í frumvarpi hennar um hækkun veiðigjalda er beinlínis til þess að fallin að rekja upp samþættingu veiða og vinnslu sem hefur til þessa verið sérstaða íslensks sjávarútvegs og grundvöllur þeirrar miklu verðmætasköpunar sem hann hefur skilað þjóðarbúinu. Þetta mun ekki skila ríkissjóð auknar skatttekjur enda leiðir þetta til minni verðmætasköpunar. Frumvarpið virðist fyrst og fremst lagt fram til að koma til móts við áhugamál Sigurjóns Þórðarsonar, þingmanns Flokks fólksins, en ekki til að tryggja hagsmuni almennings. Er það umhugsunarefni.
Þá leiðir stefna ríkisstjórnarinnar um að færa sífellt stærri hlut bolfiskveiða til smábáta til þess að minni verðmæti fást fyrir aflann og til þess að bæta gráu ofan í svart þá hefur atvinnuvegaráðherra ákveðið að ráðast gegn aflareglu Hafrannsóknastofnunar og þar með grundvelli sjálfbærni veiða í þeirri vegferð.
Þá er ekki minnst á furðufrumvarp Ingu Sælands félagsmálaráðherra um að tengja greiðslu almannatrygginga við launavísitöluna. Ef frumvarpið verður að lögum mun það strax kosta ríkissjóð fjóra milljarða á þessu ári og eins og fjármálaráðuneytið hefur bent á yrði lögfesting þess að atlaga að sjálfbærni ríkisfjármála.
Á kynningarfundi fjármálastöðugleikanefndar í síðustu viku sagðist Ásgeir Jónsson seðlabankastjóri óttast að til harðrar lendingar þurfi að koma í raunhagkerfinu. Hægt er að taka undir þær áhyggjur. Á meðan Jóhann Páll orkumálaráðherra talar fyrir málum sem tryggja að viðspyrnan við slíkri lendingu yrði sem kröftugust þá virðast aðrir ráðherrar ríkisstjórnarinnar einbeittir við að tryggja að hún verði sem harkalegust.
Þessi leiðari birist í Viðskiptablaðinu sem kom út 11. júní 2025.
