Orka náttúrunnar (ON), dótturfélag Reykjavíkurborgar, „hefur verulegar áhyggjur af samkeppnishæfni Íslands þegar horft er til allra þeirra skatta- og gjaldahækkana sem eru í farvatninu“. Það gæti haft áhrif á möguleika íslenskra orkufyrirtækja til að laða að nýja starfsemi.
Þetta kemur fram í umsögn félagsins við áform innviðaráðherra um skattlagningu orkumannvirkja. ON varar við að áhrif breytinganna á raforkuverð verði að öllum líkindum mest hjá heimilum og smærri raforkunotendum.
„Leiða má að því líkum að breytingarnar verði verðbólguhvetjandi og á skjön við þau markmið ríkisstjórnarinnar að stuðla að raforkuöryggi og jöfnu aðgengi að orku á sanngjörnu verði. Munu breytingar fela í sér aukinn kostnað fyrir almenning.“
Eyjólfur Ármannsson innviðaráðherra kynnti um miðjan maí áform um afnám á undanþágu rafveitna (vatnsafls- og jarðvarmavirkjanna og vindmylla) frá fasteignamati. Undanþágan hefur leitt til þess að stærstur hluti mannvirkja til orkuframleiðslu er undanþeginn fasteignaskatti.
Ráðuneytið áætlar að breytingin hafi í för með sér að fasteignamat rafveitna hækki úr 82 milljörðum króna í 1.358 milljarða króna, með tilheyrandi hækkun á fasteignaskatti.
Breytingarnar verði verðbólguhvetjandi
ON telur mikilvægt að sérstakt mat verði lagt á áhrif frumvarpsins á raforkuverð. Fyrirtækið bendir á nýútkomna skýrsla Raforkueftirlitsins um þróun raforkuverðs. Samkvæmt henni hefur raforkukostnaður heimila hækkað um tæp 11% á föstu verðlagi á tímabilinu 2020–2025 og fyrirtæki sem nota mikið rafmagn hafa séð kostnað hækka um 24%.
„Í því samhengi bendir ON á að stór hluti raforkusölu félagsins er bundinn í langtímasamningum. Samningar við stóriðjuna eru bundnir til lengri tíma ólíkt sölu inn á almenna markaðinn. Áhrifa skattahækkunarinnar gætir þ.a.l. sérstaklega á almenna markaðnum og í smásölu með nokkurs konar mögnunaráhrifum,“ segir í umsögninni.
„Áhrifin verða því á raforkuverð til smærri aðila og heimila sem eiga ekki kost á að gera langtímasamninga um kaup á raforku.“
Í ljósi þess að breytingin muni að öllum líkindum hafa mest áhrif á verðmyndun á raforku til almennings og smærri raforkunotenda telur ON mikilvægt að innleiðingin verði tekin í skrefum yfir langan tíma.
Auknar álögur fyrirhugaðar víða
ON segir mikilvægt að vandað verði til verka þegar kemur að auknum álögum á orkuframleiðslu og að horft verði á ofangreindar fyrirætlanir í samhengi við aðrar áætlanir stjórnvalda. Huga verði að heildarmyndinni áður en afstaða sé tekin til einstakra áforma.
„Telur ON að í því samhengi sé mikilvægt að horfa til hækkunar jöfnunargjalds sbr. lög nr. 98/2004 og þær breytingar sem liggja fyrir Alþingi, fyrirhugaðar hækkanir flutningskostnaðar sbr. uppbyggingaráform Landsnets, virðisaukaskatts, orkuskatts, auðlindagjalda til eiganda auðlinda, hugmynda um auðlindarentuskatts sem og fram kominna áforma um breytingu á tekjustofnum sveitarfélaga og afnámi undanþágu „rafveitna“ frá fasteignaskatti sem hér eru til skoðunar.“
ON nefnir sérstaklega nýja Kerfisáætlun Landsnets þar sem boðuð eru umfangsmikil uppbyggingaráform. Áframhaldandi hækkanir á flutningsgjaldi – sem hefur hækkað um 20% á föstu verðlagi á síðustu fimm árum - séu fyrirséðar ef áform Landsnets ganga eftir.
Í Kerfisáætluninni eru tilgreindar framkvæmdir sem samanlagt kosta um 120 milljarða króna.
„Fyrirhugaðar fjárfestingar Landsnet eru því árlega um 8-faldar afskriftum félagsins og munu hækka eignastofn félagsins verulega og þar með auka þörf félagins fyrir auknar tekjur í gegnum hækkun gjaldskrár, ef flutningur í kerfinu eykst ekki.“
„Innviðaskattur“ fremur en fasteignaskattur
Í áformum innviðaráðherra segir að gert sé ráð fyrir að „rafveitur verði metnar á gangvirði með tekjumati samkvæmt sbr. 2. mgr. 27. gr. laga um skráningu, merki og mat fastegina. Umrædd lög gera ráð fyrir að heimilt sé að miða matsverð við tekjur af sambærilegum eignum ef gangverð er ekki þekkt.
ON segir að ef horft sé til áformanna og upplýsinga frá HMS virðist sem hugsunin sé sú að byggja á tekjumati, þ.e. að horft verði til rekstursins sem fram fer í fasteigninni og svæðinu í kring og hvaða tekjur eru af honum fremur en mat verði lagt á gangverð fasteignarinnar.
„Í tilviki jarðvarmavirkjana virðist ætlunin vera sú að horfa einnig til nýtingarleyfisins virkjana og afmörkunar lands í því. Í raun er því ekki verið að meta verðmæti fasteignarinnar sem ætti að vera andlag skattsins heldur verðmæti rekstursins og svæðisins sem tengist fasteigninni.
Fer það gegn grunnhugmyndinni um fasteignamat að horfa til áhrifasvæðis mannvirkja með þessum hætti. Má velta því upp hvort í raun sé verið að útfæra fasteignaskatt? Hvort fremur sé um einhvers konar innviðaskatt að ræða.“
ON bendir einnig á að eðli jarðvarmavirkjana er annað en t.d. vatnsaflsvirkjana. Í fylgigögnum með áformunum megi sjá að líftími jarðvarmavirkjana er sagður endalaus.
„Hið rétta hins vegar er að ólíkt vatnsaflsvirkjunum verður óhjákvæmilega dvínun hjá jarðvarmavirkjunum. Minni vökvi berst inn í jarðhitakerfið en það sem er tekið upp til að nýta. Afleiðingin er sú að ekki er hægt að halda áfram framleiðslu rafmagns og heits vatns nema bora nýjar holur, með tilheyrandi fjárfestingu, og þannig viðhalda þeirra vinnslu sem núverandi innviðir bjóða uppá. Rétt er að taka tillit þessa eðlis jarðvarmavirkjana sem er gjörólíkt vatnsaflsvirkjunum.“
ON leggur áherslu á að fyrir liggi með hvaða hætti fasteignaskattstofninn verði ákvarðaður áður en undanþágan verður afnumin í lögum. Það er jafnframt mikilvægt að álagning, viðmið og forsendur séu þannig að jafnræðis sé gætt milli mismunandi orkukosta við virðismat einstakra virkjana, þ.e. jarðvarma-, vindorku- og vatnsaflsvirkjana.
