Ríkisstjórnin hefur sett fram metnaðarfulla stefnu um aðhald í opinberum fjármálum í fjármálaáætlun sinni til ársins 2030. Markmiðið er að styrkja sjálfbærni ríkisfjármála, draga úr verðbólguþrýstingi og stuðla að lægri vöxtum með því að minnka hallarekstur ríkissjóðs.

Samkvæmt fjármálaáætluninni mun halli ríkissjóðs minnka árið 2025, jafnvel þótt útgjöld vegna Grindavíkur séu undanskilin. Þjóðhagsspár gera ráð fyrir að framleiðsluspenna í hagkerfinu minnki, þrátt fyrir vaxandi hagvöxt.

Ríkisstjórnin hefur kynnt nýtt átak sem miðar að því að draga úr útgjöldum með skipulagðari og hagkvæmari innkaupastefnu hins opinbera.

Markmiðið er að spara umtalsverðar upphæðir á næstu árum með því að samræma innkaup og tryggja betri samningskjör fyrir stofnanir ríkisins.

Fjármálaráðherra, sem kynnti frumkvæðið, segir að þetta muni fela í sér margvíslegar breytingar.

Samkvæmt mati fjármálaráðuneytisins geta þessar aðgerðir skilað ríkinu milljarðatugum í sparnaði á næstu árum.

„Gert er ráð fyrir að bætt stýring opinberra innkaupa skili hvað mestri hagræðingu eða 27 ma.kr. uppsafnað á tímabili fjármálaáætlunar, þar af 3 ma.kr. á árinu 2026 og svo 6 ma.kr. árlega eftir það. Af öðrum veigameiri ráðstöfunum má nefna bætta forgangsröðun í heilbrigðiskerfinu og er gert ráð fyrir stofnun sérstaks fagráðs sem mun leiða þá vinnu. Þá eru ýmsar sameiningar eða aukið samstarf ríkisstofnana til skoðunar og má þar m.a. nefna héraðsdómstóla, sýslumannsembætti, lögregluembætti, menningarstofnanir, framhalds- og háskóla,“ segir í fjármálaáætlun.

Draga úr framlögum til Orkusjóðs

Fyrirhugað er að stytta tímabilið sem hægt er að vera samfleytt á framfærslu atvinnuleysistrygginga til samræmis við það sem gerist í nágrannalöndunum og má gera ráð fyrir að áhrifanna byrji að gæta frá árinu 2027. Þá er til skoðunar að draga úr framlögum til Orkusjóðs frá árinu 2027 til samræmis við nýtingu sjóðsins.

Loks má nefna að fyrirkomulag endurgreiðslna til kvikmyndagerðar verður endurskoðað með það að markmiði að draga úr ófyrirséðum útgjaldavexti ríkissjóðs.

Aðgerðirnar eru liður í stærra hagstjórnarátaki sem miðar að því að minnka hallarekstur og draga úr álagi á ríkisbúskapinn. Stefnt er að því að nýju reglurnar taki gildi strax á næsta ári.

Innleiðing stöðugleikareglu í ríkisfjármálum mun tryggja að útgjöld ríkisins vaxi hægar en áður, sem gerir aðhaldsstigið fyrirsjáanlegra. Þrátt fyrir þetta verður áframhaldandi halli á fjárlögum í nokkur ár. Með því að takmarka útgjaldavöxt er stefnt að því að bæta afkomu ríkissjóðs til langs tíma.

Breytt tekjuöflun vegna samgangna og veiðigjalda

Fjölgun vistvænna ökutækja hefur dregið úr tekjum ríkisins af eldsneytisgjöldum, en stjórnvöld hafa þegar stigið fyrstu skref í upptöku nýs kílómetragjalds.

Frá miðju ári 2025 mun gjaldið einnig ná til fleiri ökutækja og bæta upp tap ríkisins af hefðbundnum bensín- og olíugjöldum.

Jafnframt er áformað að hækka fiskeldisgjald og breyta útreikningi veiðigjalda þannig þau tvöfaldast.

Samkvæmt áætlunum stjórnvalda munu fyrirhugaðar skattbreytingar skila hærri tekjum sem hlutfall af vergri landsframleiðslu (VLF) en fyrri áætlanir gerðu ráð fyrir.

Þannig er stefnt að því að heildartekjur ríkissjóðs verði nokkuð stöðugar yfir tímabilið, þrátt fyrir að þær muni lækka sem hlutfall af VLF vegna breyttra forsendna í skattheimtu.

Fjármálaáætlunin leggur áherslu á að ná jafnvægi milli tekjuöflunar og útgjaldastýringar, með það að markmiði að tryggja sjálfbærni ríkisfjármála til framtíðar.