Runólfur Viðar Guðmundsson, framkvæmdastjóri Útgerðarfélags Reykjavíkur (ÚR), telur að ríkisstjórnin hafi ekki dregið lærdóm af reynslunni af hækkun veiðigjalda á árinu 2012 þegar verð sjófrystra afurða lækkaði, m.a. þar sem útgerðir með takmarkað lausafé neyddust til að selja afurðir með afslætti.
Þetta kemur fram í umsögn ÚR við frumvarpið. Þar segist hann telja frumvarp atvinnuvegaráðherra um verulega hækkun veiðigjalda „illa unnið og byggt á hæpnum forsendum“.
„Ekki er lagt mat á afleiðingar hækkunar á sjávarútveg, þjónustufyrirtæki, tæknifyrirtæki, markaði, byggðir á landsbyggðinni, samkeppnishæfni íslenskrar vöru né á heildartekjur ríkissjóðs til lengri tíma.“
Bent er á að veiðigjaldakerfið hafi fyrst verið innleitt á árunum 2002-2004 sem leið til þess að hluti af öflunartekjum sjávarútvegs rynni til ríkisins fyrir afnot á sameiginlegri auðlind. Eftir efnahagshrunið 2008 var gjaldið hækkað umtalsvert og 2012 voru sett lög nr. 74/2012 sem skilgreindu óbreytt gjald sem hlutfall af áætluðu aflaverðmæti og innheimt sem staðgreiðsla.
Runólfur Viðar gagnrýnir að gjaldið skuli áfram vera lagt á sem staðgreiðsluskattur óháð tekjum af sölu afurða. Staðgreiðsla merki að gjaldið falli til við landanir, stundum áður en seljandi fær greitt fyrir afurðir.
„Þetta er skattaform sem mismunar rekstrarformum. Fyrirtæki sem selja áður en gjald kemur til greiðslu, eru ekki eins illa stödd og þau sem framleiða og halda birgðir til að hámarka verðmæti.“
ÚR segir að eftir hækkun veiðigjalda árið 2012 hafi komið í Ijós lækkun á verði sjófrystra afurða, þar sem útgerðir sem voru með takmarkað lausafé, neyddust til að selja afurðir með afslætti til að eiga fyrir reikningum.
„Við staðgreiðsluskatt af veiðigjaldi er hætta á að fyrirtæki selji afurðir sínar fyrir minna en annars væri. Þá verður ríkissjóður ekki aðeins hluthafi í auðlind, heldur hvati til verðlækkunar“
Slæm skattlagning fyrir fyrirtæki og samfélagið
Hann segir hagfræðilegar kenningar styðja þau rök að staðgreiðsla skatta valdi óskilvirkni ef hún er ekki samræmd tekjuflæði. Fisher (1933) og Keynes (1936) hafi báðir bent á hvernig lausafjárskortur á markaði geti framkallað neyðarsölu og rýrt væntar tekjur.
„Skattlagning sem rýrir getu fyrirtækis til að stýra tímasetningu sölu og eykur kostnað við birgðahald er slæm fyrir bæði fyrirtæki og samfélag sem lifir á útflutningi.“
Auk þess að leggja til afnáms staðgreiðslu á veiðigjalda og tengja gjaldtöku við rauntekjur, leggur ÚR til að ráðuneytið greini áhrif hækkana veiðigjaldsins á verðmyndun og samningsstöðu í alþjóðaviðskiptum og meti áhrif á byggðir og atvinnu á landsbyggðinni.
ÚR skilaði einnig inn umsögn í Samráðsgátt við frumvarpsdrögum ráðherra þar sem félagið gagnrýndi „alvarlega veikleika í vinnubrögðum, útfærslu og forsendum frumvarpsins“, og benti á hættu við að tengja byggja íslenskt veiðigjaldakerfi á gengi gjaldmiðils annars lands.
