Gengi íslensku krónunnar hefur styrkst undanfarið þrátt fyrir viðvarandi viðskiptahalla.
Að mati Jóns Bjarka Bentssonar, aðalhagfræðings Íslandsbanka, má skýra þessa þróun með öflugu innstreymi gjaldeyris, hóflegum kaupum lífeyrissjóða og endurkomu Seðlabankans á gjaldeyrismarkaðinn. Meðvindurinn gæti þó reynst skammvinnur.
Þrátt fyrir töluverðan viðskiptahalla hefur gengi krónunnar styrkst frá áramótum og fram undir mitt sumar.
Frá ársbyrjun og fram til miðs júní hefur krónan hækkað um nær 3% gagnvart viðskiptaveginni gengiskörfu. Mest hefur hún styrkst gagnvart Bandaríkjadal, um 12%, en staðið í stað gagnvart evru.
Slíkar breytingar endurspegla ekki aðeins þróun innanlands heldur einnig veikingu dollarsins á alþjóðamörkuðum, sem rekja má meðal annars til breyttra efnahagshorfa í Bandaríkjunum og vaxandi efasemda um áreiðanleika bandarískra skuldabréfa.
Þróun krónunnar er því ekki í beinu samhengi við undirliggjandi viðskiptajöfnuð. Samkvæmt greiningu Jóns Bjarka skýrist styrking krónunnar einkum af öflugu innflæði fjármagns til landsins, m.a. vegna fjárfestinga, samruna og greiðslna til lífeyrissjóða.
Uppbygging gagnavera hefur haft þar talsverð áhrif, auk þess sem samruni Marel og bandaríska fyrirtækisins JBT skapaði verulegt gjaldeyrisinnflæði. Þá fengu lífeyrissjóðir nýlega greiðslur í tengslum við uppgjör HFF-bréfa, sem dregið hafa úr þörf þeirra fyrir gjaldeyriskaup um sinn.
Á sama tíma hefur Seðlabankinn tekið upp regluleg gjaldeyriskaup í fyrsta sinn síðan árið 2017, með það að markmiði að efla gjaldeyrisforðann og mæta gjaldeyrisþörf ríkissjóðs.
Upphaflega námu vikuleg kaup 6 milljónum evra en frá miðjum júní voru þau tvöfölduð í 12 milljónir evra.
Þetta samsvarar um 7 milljörðum króna í mánaðarlegum kaupum – svipaðri upphæð og lífeyrissjóðir hafa að jafnaði ráðstafað til erlendra fjárfestinga undanfarin ár.
Næstu vikur bendir flest til þess að krónan njóti áfram meðvinds.
Háönn ferðaþjónustunnar er fram undan og hrein framvirk gjaldeyrisstaða viðskiptabankanna hefur dregist saman, sem þýðir að hlutfallslega meira af sumarlegum gjaldeyristekjum verður líklega skipt í krónur.
Á sama tíma er líklegt að lífeyrissjóðir haldi áfram að kaupa gjaldeyri í hóflegum mæli, í ljósi nýlegs innstreymis.
Þrátt fyrir þetta telur Jón Bjarki að styrkingarkrafturinn sé að mestu nýttur.
„Raungengi endurspeglar það hversu „dýrt“ Ísland er í alþjóðlegum samanburði, eða m.ö.o. hversu samkeppnishæft þjóðarbúið er þegar tillit er tekið til verðlags og launakostnaðar,” skrifar Jón Bjarki.
Þótt þjóðarbúið þoli nú hærra raungengi en áður eru því takmörk sett hversu lengi slíkt ástand getur varað án þess að bitna á samkeppnishæfni útflutningsgreina.
Íslandsbanki spáir því að gengi krónunnar muni smám saman gefa eftir á næstu misserum. Gert er ráð fyrir að gengi evru gagnvart krónu verði nálægt 144 í lok ársins, um 147 í árslok 2026 og nálægt 150 í lok spátímans. Þetta samsvarar um 4% veikingu frá núverandi gildi – hægfara þróun sem endurspeglar aðlögun að breyttum innri og ytri aðstæðum.
