Þessi frétt er hluti af lengri umfjöllun Viðskiptablaðsins um fyrirtækjaskatta á Íslandi eftir hrun. Áskrifendur geta lesið umfjöllunina í heild sinni hér.
Það þótti mörgum sérstök hegðun hjá Írum að eyða 10 milljónum evra í lögmannskostnað til að koma í veg fyrir að Apple myndi þurfa borga þeim 13 milljarða evra.
Á blaðamannafundi eftir að Evrópudómstóllinn dæmdi Írum í hag gerði Jack Chambers fjármálaráðherra Írlands lítið úr því hvort sú stefna hafi verið slæm fyrir ímynd Írlands. Hann sagði Íra stolta af lágskattastefnu sinni enda hefði erlend fjárfesting gert Írland að velmegunarlandi.
Afgangur af rekstri ríkissjóðs Írlands í ár er um 9 milljarðar evra sem samsvarar 1.356 milljörðum íslenskra króna á gengi dagsins.
Sögulega eru hagkerfi Íslands og Írlands afar svipuð en áratugum saman bjuggu Írar og Ísendingar við meiri höft og hömlur í efnahagslífi sínu en flestar Vestur-Evrópuþjóðir. Löndin tvö voru heldur ekki í ósvipaðri stöðu eftir efnahags hrunið 2008 er landsframleiðsla beggja skrapp saman um 10% eftir hrun áður en hún fór að vaxa að nýju.
Samanburður á Íslandi og Írlandi þótti mikið sport skömmu eftir hrun en Þorvaldur Gylfason og aðrir talsmenn evrunnar voru duglegir þar, sér í lagi vegna þess að landsframleiðsla Írlands tók kipp á undan Íslandi.
Árið 2015 drap nóbelsverðlaunahafinn og hagfræðingurinn Paul Krugman þá umræðu er hann sagði Þorvald vera með rörsýn á landsframleiðslu og benti á að sjálfstæður gjaldmiðill hefði verið einn af bjargvættum Íslands í hruninu.
„Ég skil þrána til að afsaka evruna en gögnin benda til þess að það séu mikilvægir kostir fólgnir í því að vera með sjálfstæðan gjaldmiðil,“ skrifaði Krugman í The New York Times.
Á árunum eftir hrun var atvinnuleysi á Írlandi lengst af í kringum 14% til 15% en stóð í
7% til 8% á Íslandi, þar sem Ísland gat tekið út niðursveifluna í gengissveiflum.
Uppgangur landanna tveggja eftir hrun var þó afar mismunandi sér í lagi vegna þeirra stefnu sem Ísland tók og ekki hefur verið undið ofan af.
Skattsjúk stjörnvöld
Írar ákváðu að halda fyrirtækjasköttum sínum óbreyttum í 12,5% eftir hrun til að laða að sér erlent fjármagn á meðan vinstristjórnir síðustu ára á Íslandi tvöfölduðu skatta á fyrir tæki og fjármagn.
Árið 2009 samþykkti Alþingi að hækka fjármagnstekjuskatt og tekjuskatt lögaðila úr 10% í 18%. Það skal engan undra að þetta voru ekki tímabundnar aðgerðir eftir hrun. Enn er verið að hækka þessa skatta og er fjármagnstekjuskattur nú 22% og tekjuskattur lögaðila hf./ehf. er 21%.
Í sama frumvarpi tók tekjuskattur sameignar- og samfagsfélaga einnig verulegt stökk og fór úr 23,5% í 32,7%. Þessi skattur hefur einnig haldið áfram að hækka og fór úr 37,6% í 38,4% um síðustu áramót.
Tekjuskattur einstaklinga fór aftur í þrepakerfi og var hæsta skattþrep almenns tekjuskatts hækkað verulega, úr 35,72% í 46,12%.
Samkvæmt Tíund, tímariti Skattsins, var skattur á tekjuhæsta prósentið hérlendis hækkaður um 138,3% á tímabilinu 2007 til 2010. Það var einnig lagður á auðlegðarskattur, til að gulltryggja það að fólk með fé myndi forðast að búa hér.
Með ósamkeppnishæfustu skattkerfum heims
Fyrirtækjaskattur á Íslandi er rétt undir OECD-meðaltalinu sem er um 23% en miðað við útgjaldaaukningu ríkisins samhliða skattahækkunarstefnu verður Ísland ekki lengi að fara yfir það meðaltal.
Þá draga reglur um yfirfæranleg töp fyrirtækja einnig verulega úr samkeppnishæfni Íslands en samkvæmt tekjuskattlögum geta fyrirtæki nýtt eftirstöðvar rekstrartaps síðustu tíu ára til frádáttar.
Engin tímamörk eru á uppsafnaðri skattinneign hjá um 20 OECD ríkjum.
Niðurstöður hugveitunnar Tax Foundation, sem stendur fyrir árlegri birtingu vísitölu um samkeppnishæfni skattkerfa innan OECD, sýna að íslenska skattkerfið er meðal þeirra ósamkeppnishæfustu.
Samkvæmt niðurstöðum útgáfunnar í fyrra féll Ísland um eitt sæti á milli ára, annað árið í röð, og er nú í 32. sæti.
Ísland er einnig yfir meðaltali OECD-ríkja hvað varðar afskriftir fastafjármuna sem koma til þegar fyrirtæki fjárfesta í fasteignum eða framleiðslutækjum.
Samkeppnishæfni Íslands myndi bætast til muna og auka fjárfestingagetu fyrirtækja ef þau gætu fært þungann af afskriftum framar á líftíma fjárfestinga.
Írar hlæja alla leið í bankann
Írar fóru í aðra átt eftir hrun en í raun má rekja fyrirtækjaskattastefnu þeirra alla leið til sjöunda áratugar síðustu aldar. Til að mynda opnaði Apple evrópskar höfuðstöðvar sínar í Cork árið 1980.
„Efnahagur Írlands er byggður þannig upp að það verði ávallt afgangur af rekstri ríkissjóðs,“ segir hagfræðingurinn David McWilliams við FT.
„Stefnan byggist á því að ef þú opnar dyrnar fyrir erlend stórfyrirtæki, færð þau til landsins á grundvelli lágra skatta og þau síðan selja vörur til 300 milljón manns í Evrópu þá eru miklar líkur á að þú endir með vænan afgang af fyrirtækjasköttum,“ segir McWilliams og bætir hjákátlega við að þetta sé eitthvað sem írskir hagfræðingar vilji ekki að aðrir Evrópubúar átti sig á.
„Stefnan byggist á því að ef þú opnar dyrnar fyrir erlendum stórfyrirtækjum, færð þau til landsins á grundvelli lágra skatta og þau síðan selja vörur til 300 milljón manns í Evrópu þá eru miklar líkur á að þú endir með vænan afgang af fyrirtækjasköttum,“ segir McWilliams og bætir hjákátlega við að þetta sé eitthvað sem írskir hagfræðingar vilji ekki að aðrir Evrópubúar átti sig á.
Í fyrra nam nettó fyrirtækjaskattur á Írlandi eftir endurgreiðslur til fyrirtækja 23,8 milljörðum evra. Samsvarar það 3.582 milljörðum íslenskra króna en um 80% af þeirri upphæð kom frá erlendum félögum sem sjá hag sínum best borgið á Írlandi.
Til samanburðar eru heildarútgjöld ríkissjóðs Íslands fyrir næsta ár áætluð um 1.490 milljarðar króna.
Stór tæknifyrirtæki hafa séð hag sinn á Írlandi á síðustu árum en þar eru nú að finna starfstöðvar Meta, Google, Intel, Facebook, Microsoft, og Dell svo dæmi séu tekin.
Írar föttuðu það greinilega langt á undan Íslendingum að smá biti af risaköku er betri en stór biti af smáköku. Með fyrirtækjum fylgja einnig vel launuð störf og hundruð þúsunda afleidd störf.
Nú, 16 árum eftir hrun, eru Írar að velta fyrir sér hvort þeir eigi að stofna þjóðarsjóð til að fjármagna húsnæðis- og innviðauppbyggingu. Ísland horfir á 460 milljarða króna gjaldaga á næstu tveimur árum.
Þó að margar stofnanir á Írlandi séu með útrétta hönd um þessar mundir ætla Írar að sögn FT að stíga varlega til jarðar en innviðir, almenningssamgöngur og húsnæði verða í forgangi.
Þó að Írland sé ýkt dæmi má sjá hvernig sést svart á hvítu hverju tvær mismunandi stefn ur í fyrirtækjasköttum hafa skilað.
Írar sitja nú og velta fyrir sér hvað skuli gera við 1.359 milljarða afgang af rekstri ríkissjóðs sem og féð frá Apple.
Íslensk stjórnvöld þurfa þó ekki að hafa sömu áhyggjur, þau sögðu nei takk við erlendri fjárfestingu fyrir löngu síðan.
