Frá því kísilmálmverksmiðja PCC á Bakka var gangsett árið 2018 nemur samanlagt tap af rekstrinum 30 milljörðum króna. Í verksmiðjunni er tveir ljósbogaofnar og þegar þeir eru báðir í gangi á afkastagetan að vera um 36 þúsund tonn á ári.
„Tapið hefur verið töluvert á Bakka nánast alla tíð,“ segir Kári Marís Guðmundsson, forstjóri PCC á Bakka. „Þetta er frekar ung verksmiðja í sögulegu samhengi og flestar verksmiðjur, sem hafa byrjað í þessum geira, hafa lent í basli fyrstu árin. Það þarf að ná tökum á flóknum ferlum framleiðslunnar og byggja upp reynslu hjá starfsfólki.“
Kári segir að þrátt fyrir allt hafi reksturinn verið að þokast í rétta átt.
„Framleiðslan hefur batnað með hverju árinu,“ segir hann. „Árið 2024 var í raun einungis annað árið sem við gátum keyrt verksmiðjuna á fullum afköstum. Hitt árið var 2022 en framleiðslan í fyrra var samt sjö prósentum betri en 2022.
Kári segir að á þessu ári hafi verksmiðjan verið keyrð á einum ofni. „Takturinn er samt að batna og afkastageta ofnsins um tíu til fimmtán prósentum betri en áður,“ segir hann.
Mörg áföll
„Í gegnum árin hefur ýmislegt bjátað á — ýmislegt gerst sem hefur haft neikvæð áhrif á okkar rekstur,“ segir Kári. „Margt af þessu er eitthvað sem við höfum ekki haft stjórn á. Í byrjun vorum við að glíma við hönnunargalla í verksmiðjunni og svo kom covid, sem hafði mikil áhrif. Stríðið í Úkraínu hafði einnig töluverð áhrif, því það þýddi að rafskautin og kolaafurðir sem við þurfum að kaupa hækkuðu um einhver 25% og verðið hefur ekki lækkað að ráði síðan. Loks eru það undirboðin frá Kína.“
Að sögn Kára hefur verð á kísilmálmi lækkað umtalsvert síðan árið 2022.
„Það er ansi athyglisvert að Kínverjarnir hafa meira en tvöfaldað framleiðslu sína frá árinu 2020. Úr tveimur milljónum tonna í fimm milljónir tonna í fyrra. Verð á kísilmálmi frá Kína hefur lækkað mjög hratt.“
Helsti markaður PCC á Bakka er Evrópa.
„Um tíma var einnig verið að selja á Bandaríkjamarkað en svo fengum við á okkur 50% undirboðs- og jöfnunartoll árið 2022, sem þýddi að það var ekki mögulegt fyrir okkur að selja þangað. Núna erum við nær eingöngu á Evrópumarkaði og hér heima er einn kúnni að kaupa af okkur reglulega svo kaupa aðrir af okkur ef þeir lenda í vandræðum með aðföng frá Kína.“
Mál í Evrópu og á Íslandi
Spurður hvort og hvenær verksmiðjan verði ræst að nýju svarar Kári: „Ég held mér sé alveg óhætt að fullyrða að verksmiðjan verði ekki ræst að nýju fyrr en á næsta ári.
Samtök framleiðanda í Evrópu, með stuðningi okkar á Íslandi og framleiðenda í Noregi, hefur beðið um verndartolla (e. safeguard measures). Ástæðan er sú að þessi iðnaður í Evrópu er við það að hverfa. Það er verið að loka verksmiðjum í Evrópu þrátt fyrir að þar séu 16-20% undirboðs- og jöfnunartollar á kísilmálm, kísiljárn og fleiru. Sá tollur er ekki að duga. Sambærilegir tollar í Bandaríkjunum eru 140%, í Kanada eru þeir allt upp í 200% og í Ástralíu 46%."
„Þetta verndartollamál í Evrópu á að klárast í nóvember en við vorum að vonast eftir bráðabirgðaniðurstöðu núna í júní að þá yrðu lagðir á verndartollar til bráðabirgða, þar sem Ísland og Noregur yrðu undanskilin – yrðu fyrir innan tollamúranna. Það hefði verið afskaplega jákvæð niðurstaða fyrir okkur. Þetta þarf að gerast því það er búið að loka mörgum verksmiðjum Evrópu og fleiri munu loka ef verðið heldur áfram á sömu braut því það er komið langt undir kostnaðarverð.“
Bjartsýnasta sviðsmyndin
„Við þurfum að fá jákvæða niðurstöðu úr verndartollamálinu í Evrópu fyrir árslok og líka úr íslenska málinu en ég býst nú ekki við niðurstöðu í því máli fyrr en á fyrsta ársfjórðungi næsta árs," segir Kári.
„Bjartsýnasta sviðsmyndin er að bráðabirgðaverndartollar verði lagðir á í Evrópu núna og að íslenska rannsóknin hefjist fyrir sumarfrí. Þá gætu íslensk stjórnvöld lagt á bráðabirgðatolla í september eða október á meðan rannsókn stæði yfir. Ef þetta tvennt færi saman þá gætum við mögulega ræst verksmiðjuna á nýjan leik í byrjun næsta árs.
Verksmiðja PCC á Bakka við Húsvík er að meirihluta í eigu, þýska fyrirtækisins PCC SE en Bakkastakkur sameignarfyrirtæki íslenskra lífeyrissjóða og Íslandsbanka, á ríflega þriðjungshlut í verksmiðjunni. Verksmiðjan framleiðir hreinan kísilmálm en Elkem sem dæmi þynnir sinn kísil með járni svo úr verður kísiljárn.
Nánar er fjallað um málið í Viðskiptablaðinu. Áskrifendur geta lesið fréttina í heild hér.
