EFTA-dómstóllinn hefur komist að þeirri niðurstöðu að Ísland hafi brotið gegn skuldbindingum sínum samkvæmt EES-samningnum með því að innleiða ekki nýja reglugerð Evrópusambandsins um afleiðusamninga innan tilskilins frests.
Um er að ræða reglugerð (ESB) 2023/315 sem kveður á um breytingar á svokölluðum „regulatory technical standards“ (RTS), tæknilegum stöðlum sem lúta að því hvenær ákveðnir afleiðusamningar verða háðir skyldu til miðlægs uppgjörs (e. clearing obligation).
Samkvæmt dómi EFTA-dómstólsins hefði Ísland átt að innleiða reglugerðina í íslenskan rétt fyrir 18. mars 2023. Eftirlitsstofnun EFTA (ESA) sendi formlega áminningu og síðar álitsgerð en engin innleiðing hafði átt sér stað fyrir lokafrest 21. apríl 2024.
Ísland mótmælti ekki málsástæðum ESA og viðurkenndi vanrækslu sína og úrskurðaði dómstóllinn að Ísland hefði brotið gegn 7. gr. EES-samningsins og beri að greiða málskostnað.
Reglugerðin sem Ísland brást við að innleiða snýr að því hvenær ákveðnir flokkar afleiðusamninga (einkum gjaldmiðla- og vaxtaskiptasamningar) verða skyldugir til að fara í gegnum miðlægan uppgjörsaðila (e. central counterparty, CCP).
Slíkt uppgjör dregur úr mótaðilaáhættu í fjármálakerfinu og stuðlar að meiri gagnsæi og stöðugleika, samkvæmt dóminum.
Með breytingunum sem felast í reglugerð (ESB) 2023/315 var dagsetning gildistöku slíkra uppgjörsskyldna ýmist frestuð eða færð til fyrir tilteknar afleiður og aðila.
Markmiðið er að laga uppgjörskröfur að þróun markaðarins og getu minni aðila til að fylgja nýjum kröfum, án þess að grafa undan alþjóðlegum stöðugleika.
Afleiðusamningar eru lykilverkfæri í áhættustýringu og verðvörn á fjármálamörkuðum.
Þeir fela í sér samninga um framtíðarviðskipti með tiltekna undirliggjandi eign, svo sem vexti, gjaldmiðla eða hrávöru.
Með innleiðingu reglugerðarinnar þarf nú að miðlægt uppgjör eigi sér stað innan ákveðinna tímamarka, sem tryggir aukna ábyrgð og lágmarkar kerfisáhættu.
Fjármálafyrirtæki, bankar, lífeyrissjóðir og tryggingafélög verða því að gera ráð fyrir þessum breytingum í verkferlum sínum. Innleiðingin getur kallað á breytingar á samningsformum, skýrslugjöf og aukna tengingu við CCP-aðila.
