Þegar Ditte Buch Andersen, fyrrverandi starfsmaður danska frumkvöðlafyrirtækisins Vivino, nýtti kauprétt sem hún hafði öðlast á starfstíma sínum, reiknaði hún ekki með því að greiða meira en hálfa milljón danskra króna í skatt án þess að hafa hagnast á hlutabréfunum.
Árið 2022 ákvað hún að nýta rétt sinn til að kaupa hlutabréf í Vivino á hagstæðu verði, fyrir 80.000 danskar krónur. Á þeim tíma var markaðsvirði hlutabréfanna metið á 916.000 danskar krónur.
Hún leitaði áður ráðgjafar hjá skat.dk, þar sem henni var sagt að skattur ætti ekki að falla til nema hún fengi greiðslu í reiðufé. Hún taldi því málið í fullkomnu lagi.
„Ég hafði samband við skattinn og var sagt að þetta væri ekki vandamál svo lengi sem ég fengi ekki útborgað. Ég tók því 80.000 krónur út af reikningnum mínum og keypti bréfin,“ segir Ditte í viðtali við Børsen.
Ári síðar, þegar hún opnaði yfirlitið sitt hjá dönskum skattyfirvöldum, beið hennar óvæntur reikningur upp á 533.000 danskar krónur í tekjuskatt. Samsvarar það um tíu milljónum íslenskra króna.
Kaupréttur veitir starfsmönnum heimild til að kaupa hlutabréf í fyrirtækinu sem hann eða hún starfar hjá, yfirleitt á verði sem liggur undir markaðsvirði.
Þetta fyrirkomulag er algengt í frumkvöðlafyrirtækjum sem nýta hlutabréf sem hluta af launakjörum.
Í Danmörku eru tvær skattalegar leiðir til að meðhöndla slíkar áætlanir.
Í þeim vægari er skattlagningu frestað þar til bréfin eru seld, og þá greiddur fjármagnstekjuskattur.
Hin leiðin, sem varð Ditte að falli, felur í sér að skattur er reiknaður sem launatekjur þegar kauprétturinn er nýttur, þ.e. þegar hlutabréfin eru keypt, óháð því hvort þau séu síðar seld.
Vivino, sem er óskráð fyrirtæki, gat ekki nýtt vægari skattaleiðina vegna þess hve erfitt er að meta hlutabréf í óskráðum félögum.
Því var skattlagningin reiknuð strax og Ditte nýtti kaupréttinn. Hún þurfti að greiða skatt af áætlaðri virðisaukningu upp á 836.000 krónur (virði bréfanna að frádregnu kaupverði).
„Þegar ég sá upphæðina í skattframtalinu fékk ég áfall. Ég var sannfærð um að þarna væri um mistök að ræða,“ segir Ditte.
En svo var ekki. Henni hafði verið ranglega tjáð af skat.dk að engin skattlagning ætti sér stað við kaup bréfanna, aðeins við sölu.
Þar sem hún hafði ekki selt bréfin né fengið peninga í hendur varð hún að taka lán til að standa skil á skattinum og losna við háa vexti hjá dönsku innheimtustofnuninni.
Málið hefur vakið töluverða athygli í Danmörku og er langt frá því að vera einsdæmi. Henning Boye Hansen, skattasérfræðingur hjá BDO, segir reglurnar flóknar og í mörgum tilfellum ósanngjarnar.
„Það er ekki ásættanlegt að reglur skapi aðstæður þar sem fólk lendi í skuldagildru fyrir að nýta sér umbun sem átti að hvetja til þátttöku í vexti fyrirtækis,“ segir Hansen. Hann telur að stjórnvöld verði að taka ábyrgð og einfalda kerfið.
Thomas Black-Petersen, framkvæmdastjóri samtaka skráðra fyrirtækja (FBV), bendir á að fyrirtæki hafi skattaávinning af því að skattleggja hlutabréf sem laun og hafi því litla hvatningu til að velja vægari leiðina sem er starfsmönnum í hag.
Rasmus Stoklund, skattamálaráðherra Danmerkur, segir að ný lög um bætta stöðu frumkvöðla og kaupréttaráætlanir hafi verið samþykkt í fyrra og verði vonandi lögfest í haust. Hann segir markmiðið hafa verið að gera slíka umbun aðlaðandi og sanngjarna.
En ráðuneytið viðurkennir að vægari skattaleiðin verði áfram aðeins aðgengileg takmörkuðum hópi fyrirtækja, einkum stærri og skráðum félögum.
Á enn bréfin
Ditte Buch Andersen á enn hlutabréfin í Vivino. Þau eru enn óskráð og því erfitt að áætla raunverulegt virði þeirra. Hún kallar þau „pínulítinn lottómiða“ og vonar að þau verði einhvern tímann verðmæt, svo skatturinn sem hún greiddi fyrir fram verði ekki greiddur af ástæðulausu.
„Ég tel mig ekki hafa verið óskynsama. Ég gerði það sem mér fannst rétt. En nú veit ég að maður á aldrei að taka svona ákvörðun án þess að ráðfæra sig við skattaráðgjafa,“ segir hún.
