Markaðurinn hefur sýnt ótrú­lega þraut­seigju undan­farið, þrátt fyrir efna­hags­legar óvissur og aukna spennu á alþjóða­vett­vangi.

Hluta­bréfa­markaðurinn í Bandaríkjunum hefur verið á mikilli siglingu undan­farin tvö ár, þar sem S&P 500-vísi­talan hefur slegið hvert metið á fætur öðru.

Sterkur hag­vöxtur hefur stutt við þessa þróun, en nú óttast margir sér­fræðingar að aukin spá­kaup­mennska geti leitt til markaðs­bólu og hugsan­legs hruns.

Eitt af sterkustu merkjunum um vaxandi spá­kaup­mennsku er gríðar­leg eftir­spurn eftir til­teknum hluta­bréfum sem njóta mikilla vinsælda meðal al­mennra fjár­festa, sam­kvæmt The Wall Street Journal.

Eitt dæmi er Palantir Technologies, gagna­greiningar­fyrir­tæki sem hefur notið mikillar at­hygli fyrir starf­semi sína á sviði gervi­greindar. Hluta­bréf Palantir hækkuðu um 24% í byrjun febrúar eftir að fyrir­tækið til­kynnti um góða sölu­aukningu. Frá áramótum hafa hluta­bréf þess hækkað um tæp­lega 60%, en í fyrra var félagið besti árangur­saðili S&P 500 vísitölunnar.

Annað dæmi er Stra­tegy, áður þekkt sem MicroStra­tegy, sem hefur breyst úr hug­búnaðar­fyrir­tæki í nokkurs konar fjár­festingar­sjóð fyrir bitcoin. Markaðsvirði fyrir­tækisins hefur ný­lega verið metið á um 87 milljarða dala, nærri tvöfalt virði þeirra bitcoin-eigna sem félagið heldur á.

Þá hafa svo­kölluð jarm-bréf (e.meme stocks) einnig tekið mikinn kipp. Hluta­bréf í GameStop, Black­Berry og Chewy hafa öll hækkað um yfir 90% síðustu 12 mánuði. Slíkar hækkanir vekja áhyggjur meðal fjár­festa, þar sem þær minna á svipaðar sveiflur sem sáust áður en markaðurinn leið fyrir tals­verðan sam­drátt árið 2021.

Aukinn áhugi á áhættusömum af­leiðu­m

Val­rétta­við­skipti (e. options tra­ding) hafa einnig aukist gríðar­lega. Árið 2024 var met­ í við­skiptum með val­rétti og í janúar sló markaðurinn enn eitt metið þegar 58 milljónir val­rétta­samninga skiptu um hendur að meðaltali á dag.

Sér­stak­lega hefur áhugi á skammtíma­val­réttum aukist, en svo­kallaðir „0dte“-samningar (Zero days to expiration), sem renna út samdægurs, hafa náð sögu­legu há­marki.

Slíkar fjár­festingar bjóða upp á mikla mögu­leika til hagnaðar en geta einnig leitt til veru­legs taps ef markaðurinn sveiflast hratt í hina áttina. Þessi þróun kallar á saman­burð við at­burði eins og fjár­mála­kreppuna árið 2008, þegar yfir­spenna á af­leiðumörkuðum hafði skelfi­legar af­leiðingar fyrir hag­kerfið.

Fjár­festingar færast í raf­myntir og veðmála­markaði

Á sama tíma hafa fjár­festar einnig flutt fjár­magn sitt í raf­myntir. Bitcoin náði nýju sögu­legu há­marki í janúar þegar verðið fór yfir 109.000 dali, en raf­mynta­markaðurinn hefur notið góðs af jákvæðum væntingum um að ríkis­stjórn Trump muni skapa hagstæðara reglu­verk fyrir raf­myntir.

Sér­stak­lega hefur fjár­festing í bitcoin-sjóðum aukist, þar sem yfir 17 milljarðar dala hafa runnið inn í slíka sjóði síðan á kjör­dag for­seta­kosninganna í nóvember. Því er ljóst að trú fjár­festa á áfram­haldandi upp­gangi raf­mynta er sterk, þrátt fyrir ófyrir­sjáan­legar sveiflur sem ein­kennt hafa markaðinn síðustu ár.

Of hátt verðmat á hluta­bréfum?

Annað sem veldur fjár­festum áhyggjum er hátt verðmat á hluta­bréfum. Fyrir­tæki í S&P 500 eru nú að meðaltali metin á 22-falt vænt hagnað á næstu 12 mánuðum, sem er vel yfir 10 ára meðaltali upp á 19. Það er einnig nálægt því sem sást rétt fyrir Dot-com-bólu­hrunið árið 2000, þegar verðmats­stuðullinn fór í 26.

Þó að hátt verðmat eitt og sér leiði ekki endi­lega til lækkunar getur það vegið á móti langtímaávöxtun fjár­festa. Þess vegna er ljóst að áfram­haldandi hag­vöxtur og aukinn hagnaður fyrir­tækja verður nauð­syn­legur til að rétt­læta núverandi verðmat.

Hvað gerist næst?

Margir sér­fræðingar vara við því að hækkandi vextir gætu haft neikvæð áhrif á áfram­haldandi hagnað fyrir­tækja.

Seðla­banka­stjóri Bandaríkjanna, Jerome Powell, ítrekaði nýverið að bankinn væri ekki á hraðri leið með að lækka vexti. Þess utan hafa verðbólgutölur í janúar verið hærri en búist var við, sem gæti tafið vaxtalækkanir enn frekar.

„Markaðurinn hefur væntingar um að vaxtalækkunar­ferli sé hafið,“ segir Roger Ali­aga-Diaz, alþjóð­legur sér­fræðingur hjá Vangu­ard. „Ef þær væntingar breytast vegna hækkandi verðbólgu gæti það skapað áfall fyrir fjár­festa.“

Spurningin sem fjár­festar spyrja sig nú er hvort núverandi markaðs­stemning sé raun­veru­lega studd af traustum efna­hags­legum grunni, eða hvort um sé að ræða bólu sem gæti sprungið á næstu mánuðum.