Að mati fjármálaeftirlits Seðlabanka Íslands innleiddi stjórn og bankastjóri Íslandsbanka ekki stjórnarhætti og innra eftirlit sem tryggir skilvirka og varfærna stjórnun. Birtist þetta meðal annars í því að ekki var tryggt að bankinn uppfyllti lagakröfur sem gilda um veitingu fjárfestingarþjónustu og fylgni við innri reglur sem stjórn hans hefur sett.
Þetta kemur fram í samkomulagi Íslandsbanka og FME í tengslum við útboð Bankasýslu ríkisins á 22,5 eignarhlut ríkisins í Íslandsbanka.
„Stjórn og bankastjóri sýndi af sér athafnaleysi vegna viðvarandi annmarka á skráningu og varðveislu símtala og stjórnarhættir málsaðila bera vott um skort á áhættuvitund. Þá benda brot málsaðila til veikleika í innra eftirlitskerfi hans. Málsaðili hvorki framkvæmdi né skjalfesti greiningu á hagsmunaárekstrum í tengslum við verkefni málsaðila vegna söluferlisins,“ segir í samkomulaginu.
Íslandsbanki greiðir 1.160 milljónir króna í sektargreiðslu samkvæmt sáttinni og mun bankinn greiða 860 milljónir króna af sektarfjárhæðinni á öðrum ársfjórðungi.
Samkvæmt samkomulaginu fór ekki fram mat á því hvort ráðstafanir málsaðila vegna hagsmunaárekstra hafi verið fullnægjandi, hvort þörf væri á frekari ráðstöfunum vegna verkefnisins eða hvort málsaðili ætti að láta ógert að taka að sér hlutverk umsjónar- og
uppgjörsaðila útboðsins.
„Skortur á greiningu hagsmunaárekstra leiddi einnig til þess að málsaðili hafði ekki forsendur til að taka ákvörðun um hvort starfsmönnum væri heimilt að taka þátt í útboðinu hinn 22. mars 2022 á grundvelli reglna málsaðila um ráðstafanir gegn hagsmunaárekstrum. Þá gerði málsaðili ekki allar viðeigandi ráðstafanir til að greina og koma í veg fyrir eða takast á við hagsmunaárekstra vegna þátttöku starfsmanna málsaðila í útboðinu,“ segir í samkomulaginu.
„Enn fremur skorti á að málsaðili tryggði fullnægjandi aðskilnað Fyrirtækjaráðgjafar og Verðbréfamiðlunar, gerði fullnægjandi ráðstafanir til að uppfæra innri reglur og stefnu málsaðila um hagsmunaárekstra í samræmi við lög um markaði fyrir fjármálagerninga og færi að innri reglum og verklagi sem málsaðili hafði sett sér um hagsmunaárekstra.“
Íslandsbanki hafði ekki til staðar tryggt kerfi innra eftirlits sem birtist í því að bankinn framkvæmdi ekki áhættumat í tengslum við aðkomu sína að söluferlinu.
Átta almennir fjárfestar rangt skráðir
Segir í samkomulaginu að Íslandsbanki braut gegn lagaskyldum sem á honum hvíla þegar hann hvorki hljóðritaði né varðveitti símtalsupptökur ásamt því að hafa ekki gripið til allra tiltækra ráðstafana til að tryggja að starfsmenn ættu aðeins í samskiptum við
viðskiptavini sem málsaðili gæti varðveitt og afritað.
„Þá beitti málsaðili ekki áhættumiðuðu eftirliti, hæfilegu að umfangi, með upptökum/skrám um viðskipti og fyrirmæli, en hlítni við reglur um hljóðupptökur hafði verið
viðvarandi vandamál hjá málsaðila um langt skeið. Málsaðili flokkaði átta viðskiptavini, sem voru almennir fjárfestar, sem fagfjárfesta án þess að skilyrði laga til þess hafi verið uppfyllt, hafði ýmist frumkvæði að og/eða hvatti viðskiptavini til að óska eftir því að fá stöðu fagfjárfestis og þar með afsala sér þeirri réttarvernd sem flokkun sem almennur fjárfestir veitir.“
Íslandsbanki breytti jafnframt flokkun viðskiptavina sem tóku þátt í útboði sem einungis var ætlað hæfum fjárfestum eftir að það hófst og allt fram að uppgjöri viðskipta. Segir einnig í samkomulaginu að Íslandsbanki bað framfylgja innri reglum og verklagi sem málsaðili hefur sett sér við flokkun viðskiptavina.
Villandi upplýsingagjöf til Bankasýslunnar
Þá veitti Íslandsbanki veitti Bankasýslu ríkisins villandi upplýsingar um fyrirliggjandi
tilboð í tilboðsbókinni sem lögð var fyrir Bankasýsluna að kvöldi 22. mars 2022 með því að upplýsa ekki um að almennir fjárfestar stæðu að baki tilboði Eignastýringar málsaðila og að tilboðin hefðu verið lögð fram með sama hætti og tilboð viðskiptavina Verðbréfamiðlunar og Fyrirtækjaráðgjafar.
„Þar af leiðandi fékk Bankasýslan ekki upplýsingar um nöfn þátttakenda og fjárhæð tilboða frá hverjum og einum þrátt fyrir að upplýsingar þess efnis lægju fyrir hjá málsaðila. Bankasýslu ríkisins voru einnig veittar villandi upplýsingar um flokkun þátttakenda í útboðinu þar sem níu viðskiptavinir málsaðila sem stóðu að baki tilboðum í tilboðsbókinni sem lögð var til grundvallar rökstuddu mati Bankasýslunnar til fjármála- og efnahagsráðherra voru ekki flokkaðir sem fagfjárfestar á því tímamarki.“
Íslandsbanki veitti síðan viðskiptavinum Eignastýringar rangar og villandi upplýsingar, gegn betri vitund, í níu tilfellum um að lágmarksfjárhæð tilboða í útboðinu væri 20
milljónir króna þegar ekki var um slíka skilmála að ræða.
„Skaðleg áhrif á traust og trúverðugleika“
Í samkomulaginu segir að Íslandsbanki uppfyllti ekki að öllu leyti skylduna til að starfa heiðarlega, af sanngirni og fagmennsku í samræmi við eðlilega og heilbrigða viðskiptahætti, með trúverðugleika fjármálamarkaðarins og hagsmuni viðskiptavina að leiðarljósi við undirbúning og framkvæmd útboðsins.
Með þeirri háttsemi að bjóða almennum fjárfestum að taka þátt í útboði sem eingöngu var ætlað hæfum fjárfestum virti málsaðili ekki útboðsskilmála Bankasýslunnar og
gætti því ekki að hagsmunum hennar af því að farið væri að skilmálum
útboðsins.
„Um sölu á ríkiseign var að ræða og voru hlutabréf í málsaðila sjálfum boðin til sölu sem hefði átt að leiða til þess að málsaðili vandaði sérstaklega til verka við framkvæmd þess. Háttsemi málsaðila er til þess fallin að hafa skaðleg áhrif á traust og trúverðugleika fjármálamarkaða. Háttsemi málsaðila sem lýst hefur verið felur í sér alvarleg brot á mikilvægum ákvæðum laga um markaði fyrir fjármálagerninga og lögum um fjármálafyrirtæki,“ segir í samkomulaginu.
Sem fyrr segir féllst Íslandsbanki á samkomulagið og mun bankinn greiða 1,2 milljarða króna í sekt vegna málsins sem er hæsta sekt sem íslenskt fjármálafyrirtæki hefur greitt.
