Fjárfestingafélagið Langasjór ehf., sem á meðal annars Matfugl ehf. og Síld og fisk ehf., leggst eindregið gegn frumvarpi til breytinga á búvörulögum, þar sem félagið telur að breytingarnar muni draga úr möguleikum innlendra kjötframleiðenda til að mæta vaxandi samkeppni frá erlendum aðilum.
Í umsögninni, sem send var atvinnuveganefnd Alþingis í gær, segir að breytingarnar muni „draga úr möguleikum ofangreindra félaga til að mæta erlendri samkeppni sem þyngist með hverju árinu“.
Langisjór lýsir áhyggjum yfir þróun tollverndar í landbúnaði á undanförnum árum og áratugum.
Í umsögninni segir að „stjórnvöld hafi dregið úr tollvernd á landbúnaðarvörum með markvissum hætti í gegnum tíðina“ og að það séu einkum magntollarnir sem hafi rýrnað, þar sem þeir séu fastir í krónutölu frá árinu 1995 og hafi ekki fylgt verðlagsþróun.
„Niðurstaðan af öllum þessum breytingum á tollvernd landbúnaðar á Íslandi frá 1995 er sú að tollverndin er að bresta,“ segir í umsögninni sem Gunnar Þór Gíslason, framkvæmdastjóri Langasjávar, skrifar undir.
Félagið bendir á að samkvæmt samantekt Bændablaðsins 21. maí 2025 hafi „yfir 40% innflutnings alifugla- og svínakjöts [verið] flutt inn á fullum tollum“. Það sé skýrt merki um að „tollverndin haldi illa“ og að íslensk framleiðsla sé „komin í beina samkeppni við erlenda framleiðendur“.
Samkvæmt Langasjó þá hefur tollverndin, sem áður var ætlað að jafna samkeppnisstöðu við erlenda framleiðslu vegna óhagstæðra aðstæðna innanlands, misst gildi sitt.
Langisjór gagnrýnir sérstaklega þá þætti frumvarpsins sem takmarka möguleika framleiðendafélaga til að nýta sér stærðarhagkvæmni með sameiningum eða verkaskiptingu.
Í frumvarpinu er m.a. gert ráð fyrir auknum skorðum á samþjöppun í landbúnaði á grundvelli þess að viðhalda samkeppni innanlands.
Félagið telur slíkar takmarkanir ganga gegn hagsmunum innlendrar matvælaframleiðslu. Þvert á móti sé þörf á að leyfa meira samstarf og jafnvel sameiningar meðal framleiðenda til að nýta tæki, tækni og mannauð betur.
„Það er mikil stærðarhagkvæmni í slátrun og vinnslu kjötafurða. Stöðugar tækniframfarir eru á þessu sviði og ný tæki eru afkastamikil enda gerð fyrir stærri markaði en þann íslenska,“ segir í umsögninni.
„Ef við eigum að eiga einhverja raunhæfa von til að keppa við slíka risa til lengri tíma litið verðum við að hafa svigrúm til að auka hagkvæmni rekstrar með verkaskiptingu milli framleiðendafélaga og/eða sameiningum.“
Þá kemur einnig fram að sláturhús Matfugls í Mosfellsbæ gæti „með einhverjum óverulegum viðbótum í kæliplássi og pökkunarvélum annað slátrun og vinnslu á öllum kjúklingum sem aldir eru á Íslandi.“
Hafna áhyggjum um samþjöppun
Langisjór hafnar þeim áhyggjum sem fram hafa komið um að samþjöppun meðal framleiðenda gæti veikt stöðu neytenda eða smærri aðila.
Þvert á móti bendir félagið á að helstu viðskiptavinir framleiðenda séu stórir og sterkir smásöluaðilar á borð við Haga og Festi, sem selji jafnvel innflutt kjöt undir eigin vörumerkjum.
„Þessir smásölurisar hafa í reynd haft ægivald yfir framleiðendum og ráða markaðnum,“ segir í umsögninni. „Það er engin hætta á að sameiningar meðal framleiðenda raski valdahlutföllum í þeirra garð.“
Langasjór ítrekar jafnframt að þótt framleiðendur leiti til hagræðingar með samstarfi eða sameiningum þá haldist bann við misnotkun markaðsráðandi stöðu óbreytt.
„Búvörulögin eins og þau eru núna gefa framleiðendafélögum ekki afslátt frá banni 11. gr. samkeppnislaganna um misnotkun á markaðsráðandi stöðu. Það er því óþarfi að hafa áhyggjur af slíkri hegðun þrátt fyrir að einhver samþjöppun til hagræðingar verði meðal framleiðendafélaga,“ segir í umsögninni.
