Framkvæmdastjórn Evrópusambandsins hefur lagt fram tillögur að víðtækum breytingum á reglum um verðbréfun lána, sem ætlað er að draga úr eiginfjárbindingu og örva útlán til heimila og fyrirtækja.
Tillögurnar eru liður í heildstæðri stefnu ESB um samþættingu fjármagnsmarkaða í álfunni með það að markmiði að auka samkeppnishæfni Evrópu.
Tillögurnar fela í sér lægri eiginfjárkröfur vegna verðbréfun lánasafna og einfaldari upplýsingaskyldu fyrir fjárfesta. Um leið er markmiðinu haldið að tryggja fjármálastöðugleika.
„Endurræsa evrópskan verðbréfamarkað“
Verðbréfun (e. securitisation) er það ferli þegar banki eða lánastofnun tekur lánasafn, svo sem fasteignalán, bílalán eða fyrirtækjalán, og pakkar því saman í sérstaka fjármálavöru sem síðan er seld á markaði.
Þessi aðferð gerir bönkum kleift að losa fjármuni sem annars væru bundnir í langtímaútlánum og gerir þeim kleift að veita fleiri lán.
Slíkir vafningar voru mikilvægur hluti af fjármálamörkuðum í Evrópu en samdráttur varð í kjölfar fjármálakreppunnar 2008. Strangt regluverk var þá innleitt til að draga úr kerfisáhættu.
Framkvæmdastjórnin telur nú forsendur til að milda þær reglur og hvetja til aukinnar notkunar verðbréfanna sem fjármögnunarleiðar.
Þetta er í samræmi við tillögur Mario Draghi, fyrrverandi seðlabankastjóra ECB, og ákvörðun leiðtoga ESB um að „endurræsa evrópskan verðbréfamarkað“.
„Tillögurnar sem kynntar eru í dag miða að því að blása nýju lífi í markað með verðbréfunum með því að einfalda regluverkið, draga úr óþarfa íþyngingu en halda um leið í sterkar varnir gegn kerfisáhættu,“ sagði Maria Luís Albuquerque, fjármálaþjónustufulltrúi framkvæmdastjórnarinnar en Financial Times greinir frá. „Ég vænti þess að bankar nýti þetta hnitmiðaða umhverfi til að styðja betur við heimili og atvinnulíf.“
Lægri áhættuvog
Kjarninn í tillögunum snýr að lækkun lágmarksáhættuþyngingar (e. minimum risk weights) fyrir verðbréf í svokölluðum STS-vafningum (e. Simple, Transparent and Standardised securitisations).
Þar er gert ráð fyrir að áhættuvog fyrir aðalhluta (e. senior tranche) STS-vafninga lækki úr 10% í 5%, en fyrir sambærilega þætti utan STS-rammans úr 15% niður í 10–12%.
Með öðrum orðum: Bankar þurfa að leggja minna eigið fé til hliðar þegar þeir halda verðbréfum sem teljast áhættulítil samkvæmt nýrri skilgreiningu.
Það gerir þeim kleift að nýta eigið fé með hagkvæmari hætti – og auka útlán eða fjárfestingar í öðrum verkefnum.
„Það er ánægjulegt að sjá framkvæmdastjórnina viðurkenna að gildandi reglur hafi skort næga áhættunæmni,“ sagði Adam Farkas, framkvæmdastjóri Association for Financial Markets in Europe.
Tillögurnar fela einnig í sér minni upplýsingaskyldu til fagfjárfesta þegar útgefandi hefur þegar framkvæmt áreiðanleikakönnun með utanaðkomandi ráðgjafa.
Þá er lagt til að einfalda skýrslusnið útgefenda og samræma þau við leiðbeiningar Seðlabanka Evrópu.
Í lokuðu (e. private) verðbréfunum verður heimilt að skila einfaldari gögnum, á meðan opinber útboð halda áfram að lúta strangari gagnsæiskröfum.
„Einangrun evrópskra lána hefur hamlað markaðsþátttöku,“ sagði Jillien Flores hjá Managed Funds Association. „Straumlínulagaðar reglur geta dregið úr kostnaði, stuðlað að dýpri þátttöku og laðað að alþjóðlegt fjármagn.“
Gagnrýnendur telja að tillögurnar geti grafið undan alþjóðlegum fjármálastöðlum, einkum Basel-viðmiðunum, sem voru mótuð eftir kreppuna.
„Það sem Evrópusambandið leggur til gengur í raun undir grunnviðmið Basel – sem sjálf voru málamiðlun,“ sagði Julia Symon hjá samtökunum Finance Watch.
Embættismenn hjá ESB hafna því og segja að breytingarnar séu í anda Basel-regluverksins og feli í sér betri aðlögun að áhættustigi eigna.
Tillögurnar þurfa samþykki bæði Evrópuþingsins og ráðherraráðs ESB. Ef þær verða samþykktar er líklegt að breytingarnar komi til framkvæmda seint 2025 eða 2026. Ísland þarf þá að taka afstöðu til innleiðingar í gegnum EES.
Framkvæmdastjórnin bindur vonir við að aðgerðirnar endurlífgi markað sem hefur dregist verulega saman. Áður en fjármálakreppan skall á nam evrópski verðbréfamarkaðurinn nærri 90% af umfangi þess bandaríska. Í dag er hlutfallið komið niður í 17%.
