Skiljanlega klóra netsalar áfengis sér í kollinum yfir sölu áfengra drykkja í komuversluninni í Leifsstöð þegar þeir liggja undir ámæli um að brjóta gegn lögum um einkasölu ÁTVR.

Ríkið hefur með einhverju fyrirkomulagi eða framsali fengið erlendu einkafyrirtæki í hendur áfengissöluna í fríhöfninni og mér hefur að minnsta kosti gengið erfiðlega að finna lagaheimildina fyrir því.

Raunar hef ég um margra ára skeið talið lagastoð fyrir áfengisverslun Fríhafnarinnar á Keflavíkurflugvelli í besta falli óskýra, ef hún er þá fyrir hendi, enda kærði heildsölufyrirtækið Dista ehf. (þá HOB) verslun þessa til lögreglu árið 2015; ekki að það skilaði neinum árangri.

ÁTVR hefur einkaleyfi til smásölu áfengis samkvæmt 10. gr. Áfengislaga nr. 75/1998 og 7. gr. laga nr. 86/2011 um verslun með áfengi og tóbak. Undanþága Fríhafnarinnar hefur verið sögð felast í Tollalögum nr. 88/2005. Í þeim er fjallað almennt um tollfrjálsa verslun en í 3. mgr. 104. gr. segir svo um sölu áfengis, eftir að lögunum var breytt árið 2020: „Þegar áfengi er boðið til sölu í tollfrjálsri verslun af aðila sem er í meirihlutaeigu ríkis, sveitarfélaga eða fyrirtækja í þeirra eigu skal gæta jafnræðis við innkaup á áfengi til endursölu.“ Gengið er út frá því að einkaréttur ÁTVR eigi ekki við, þó færa megi rök fyrir því að það hefði þurft að segja með skýrum hætti.

Hvað sem því líður er hið erlenda fyrirtæki sem tók við rekstri Fríhafnarinnar ekki í „meirihlutaeigu ríkis, sveitarfélaga eða fyrirtækja í þeirra eigu“. Í ljósi ótvíræðra ákvæða áfengislaga um einkaleyfi ÁTVR til smásölu áfengis og þó þeirrar afmörkunar sem felst í meintu áfengissöluleyfi Tollalaganna til handa aðila í opinberri eigu vakna óneitanlega spurningar um hvort hinn nýi erlendi aðili megi yfirleitt selja komufarþegum áfengi í flugstöðinni. Það er að minnsta kosti verið að teygja og toga lögin svo að henti – og þar eru ekki á ferð frumkvöðlar á einkamarkaði í þetta sinn heldur ríkið sjálft. Vilji löggjafans liggur ekki skýr fyrir.

Þá má einnig spyrja, ef þessi einkasala einkaaðila á áfengi telst vera heimil, hvernig ríkið hafi tryggt að farið sé eftir þeim kröfum til einkasölu sem felast í 16. gr. EES-samningsins sem hefur verið lögfestur á Íslandi?

Höfundur er lögfræðingur.