Tollastefna Donalds Trump, sem nú felur í sér umfangsmiklar viðskiptaþvinganir gegn helstu viðskiptaríkjum Bandaríkjanna, byggir á tveimur meginmarkmiðum: Að draga úr viðskiptahalla og að örva fjárfestingu í bandarískum iðnaði. Í ítarlegri greiningu The Wall Street Journal á áhrifum stefnunnar segir að þótt mörgum finnist þessi markmið skiljanleg og jafnvel verðug, hafi fæstir íhugað hverjir muni í reynd greiða reikninginn.
Efnahagslegt jafnvægi í þjóðarbúskap Bandaríkjanna byggist á því að viðskiptahalli landsins er jafnaður út með innflæði erlends fjármagns.
Bandaríkjamenn hafa árum saman flutt inn fleiri vörur og þjónustu en þeir hafa selt út og sá halli hefur verið fjármagnaður með því að erlendir aðilar kaupa bandarískar eignir: ríkisskuldabréf, hlutabréf og beinar fjárfestingar.
En ef tollastefna Trumps dregur úr innflutningi og minnkar þar með viðskiptahallann, þá dregur jafnframt úr þörfinni, og svigrúminu, fyrir erlendar fjárfestingar.
Samdráttur í innflæði fjármagns til að mæta minnkandi viðskiptahalla getur þýtt að Bandaríkin neyðist til að hækka vexti til að tryggja eftirspurn eftir ríkisskuldabréfum. Seðlabankinn getur ekki látið markaðinn standa eftir með ófjármagnaðar skuldir, og hærri vextir verða nauðsyn.
Þessi þróun mun einnig hækka fjármagnskostnað fyrirtækja og þrýsta á hlutabréfamarkaðinn, þar sem fjárfestar flytja fjármagn úr áhættusömum eignum yfir í öruggari vaxtaberandi verðbréf.
Hlutabréfaverð og bandaríkjadalur
Trump hefur lengi talað fyrir endurreisn bandarísks iðnaðar og dregið úr vægi fjármála- og tæknigeirans. Í þeirri viðleitni er hætt við að hann fæli burt það erlent fjármagn sem hingað til hefur stutt við verðmyndun á hlutabréfamarkaði. Ef minna fjármagn rennur í hlutabréf má búast við verðlækkunum og hreyfingum sem geta haft keðjuverkandi áhrif á fjárfestingarákvarðanir, eftirspurn eftir nýju hlutafé og verðmati fyrirtækja.
Auk þess getur veikara fjármagnsstreymi dregið úr eftirspurn eftir bandarískum dollar, sem hefur fram að þessu notið stöðu sem örugg höfn fjárfesta. Óvissa um réttarríki, gagnsæi og pólitískt sjálfstæði stofnana, þar á meðal Seðlabankans, dregur úr trausti alþjóðlegra aðila og minnkar líkur á áframhaldandi hlutverki dollars sem alþjóðlegs varagjaldmiðils.
Neikvæð áhrif á neytendur
Með hærri tollum fylgja hækkanir á verði innfluttra vara, sem þýðir lægri kaupmátt neytenda og minni fjölbreytni í vöruúrvali. Jafnframt hefur Trump að miklu leyti horft fram hjá því að bandarískur þjónustuútflutningur er samkeppnishæfari en iðnaðarvörur. Ef önnur ríki auka innanlandsneyslu í kjölfar þrýstings frá Bandaríkjunum – eins og kann að vera tilfellið í Þýskalandi eða Kína – er óvíst hvort þau velji að versla bandarískar iðnaðarvörur, frekar en þjónustu, orku eða landbúnaðarafurðir.
Áherslan á að færa framleiðslustörf aftur heim til Bandaríkjanna, á borð við fatasaum frá Bangladess eða Kambódíu, kann að koma illa niður á framleiðni og tækniframförum til lengri tíma. Efnahagslegt forskot Bandaríkjanna hefur einmitt byggst á því að yfirgefa lágt lágframleiðni fyrir flóknari, þekkingarfrekari geira.
Hver borgar?
Þegar upp er staðið kann þessi stefna Trumps að draga til baka þá alþjóðlegu stöðu sem Bandaríkin hafa byggt upp síðustu áratugi. Að flytja inn sparnað, byggja á sterku gengi dollars og nýta sér þverþjóðlega verðmætasköpun hefur veitt Bandaríkjunum mikil þægindi – en stefna Trumps stefnir því öllu í hættu.
Ef innlend framleiðsla eykst á kostnað hagkvæmni og samkeppni, og neytendur þurfa að borga meira fyrir minna, má með sanni segja að það verði almenningur og fjárfestar sem greiða raunverulegt verð fyrir pólitísk markmið forsetans.
