Hefur Ísland efni á að leita ekki að olíu?

Olíuleit í lögsögu Íslands komst aftur á dagskrá fyrir þremur vikum þegar bæjarráð Fjarðabyggðar beindi því til stjórnvalda að endurmeta hagkvæmni slíkar leitar, sérstaklega vegna þess að orkuskipti gengju hægar en gert hefði verið ráð fyrir.

„Breytt heimsmynd kallar á endurskoðun fyrri ákvarðana með tilliti til orku- og þjóðaröryggis. Birtist þetta ekki síst í því meðal annars að Noregur er að auka olíu- og gasvinnslu og horfa til nýrra vinnslusvæða,“ segir í samþykkt bæjarráðs Fjarðabyggðar.

Ný ríkisstjórn tók við völdum í desember síðastliðnum og stefna hennar er skýr. Jóhann Páll Jóhannsson, umhverfis-, loftslags- og orkumálaráðherra, sló þessa hugmynd útaf borðinu í viðtali við Ríkisútvarpið 19. mars. Sagði hann ekki á dagskrá að fara aftur í olíuleitarútboð á Drekasvæðinu og bætti því við að stóra verkefnið núna væri að fasa út jarðefnaeldsneyti en ekki að leita og vinna meira jarðefnaeldsneyti. Tækifæri Íslands í orkumálum fælust auðvitað fyrst og fremst í nýtingu á endurnýtanlegri orku.

Norðmenn á fullri ferð

Þrátt fyrir að þetta sé staðan á Íslandi fer olíuleit fram víða í heiminum. Á síðustu tveimur árum hafa norsk stjórnvöld sem dæmi gefið út tæplega 150 sérleyfi til rannsóknar og olíuleitar á landgrunni Noregs. Á síðasta ári námu tekjur norskra stjórnvalda af olíu- og gasvinnslu 680 milljörðum norskra króna eða um 8.600 milljörðum íslenskra króna. Þess má geta að árið 2022 námu tekjurnar 1.457 milljörðum norskra króna, sem jafngildir um 14.500 milljörðum íslenskra króna. Það ár hækkað olía mikið í verð vegna orkukrísu sem myndaðist eftir innrás Rússa í Úkraínu.

Óábyrg afstaða

Heiðar Guðjónsson var um árabil stjórnarformaður Eykon Energy, sem stundaði olíuleit á Drekasvæðinu. Spurður hvað honum finnist um afstöðu ríkisstjórnarinnar til olíuleitar, sem fram kom í ummælum Jóhanns Páls ráðherra, svarar hann: „Mér finnst þetta óábyrg afstaða. Ástæðan er sú að heiminn vantar gas og olíu, sem er miklu hreinni orkugjafi en kol. Út frá öryggissjónarmiðum, eftir innrás Rússa í Úkraínu, þá skiptir það Evrópu gríðarlega miklu máli að geta framleitt með ábyrgum hætti olíu og gas innan álfunnar. Ef Evrópuríki ætla að stóla á framleiðendur í Afríku eða Mið-Asíu, þar sem einræðisherrar eru við völd og umhverfismál mæta algjörum afgangi, þá er það mjög óábyrg afstaða.“

Árið 2018 afturkallaði Orkustofnun leyfi Eykons til olíuleitar og vinnslu á Drekasvæðinu fyrir sjö árum. Það gerðist eftir að kínverska olíufyrirtækið CNOOC og norska ríkisolíufélagið gáfu eftir sín leyfi.

„Við höfðum trú á því að við hefðum getað fengið önnur alþjóðleg fyrirtæki með okkur í þetta verkefni. Ástæðan fyrir því er að þær greiningar og rannsóknir sem við höfðum stundað lofuðu mjög góðu. Við og Petoro, ríkisolíufélagið í Noregi, gátum ekki betur séð en að þarna væri mögulega stærsta olíu- og gaslind í Norður-Atlantshafi, allt að fimm sinnum stærri en stærstu lindir sem Norðmenn hafa fundið. Við erum að tala um tíu milljarða tunna, sem þýðir að framleiðslukostnaðurinn verður mjög lágur því hann dreifist á svo margar tunnur.”

Tíu milljarðar tunna

Nú ber Íslands sig gjarnan saman við Noreg en eins og áður sagði þá hafa Norðmenn gefið út um 150 sérleyfi til rannsóknar og olíuleitar á síðustu tveimur árum. Spurður af hverju Íslands sé að missa með því að halda ekki áfram olíuleit svarar Heiðar: „Við erum barnaleg í þeirri trú að það sé samfélagslega ábyrgt að nýta ekki auðlindir okkar, að aðrir nýti sínar auðlindir en við gerum það ekki. Við myndum gera umhverfinu greiða með því að vinna olíu hér því við myndum gera það á miklu ábyrgari hátt en einræðisríkin sem ég nefndi og með minni tilkostnaði."

„Ef við við hefðum haldið okkar striki en ekki hætt árið 2018 þá værum við núna byrjuð að framleiða olíu," segir Heiðar. „Ef þetta eru tíu milljarðar tunna og framleiðslukostnaðurinn 20 til 25 dollarar á tunnuna og heimsmarkaðsverðið 65 dollarar þá eru 450 til 500 milljarðar dollara til skiptanna. Þessi leyfi eru þannig að ríkið tekur helminginn af rekstrarhagnaðinum. Íslenska þjóðin væri þá að fá 225 til 250 milljarða dollara yfir um 20 ára tímabil. Þetta eru um það bil öll útgjöld ríkisins í 20 ár.”

Til þess að setja þessar tölur í samhengi fyrir lesendur þá jafngilda 500 milljarðar dollara ríflega 66.000 milljörðum króna. Taki ríkið helminginn af þeirri fjárhæð fengið það um 33.000 milljarða í sinn hlut.

„Þetta eru auðvitað gríðarlega fjárhæðir en í dag dylst engum hvað þetta er mikið öryggismál,“ segir Heiðar. „Það eru einhverjir sem halda að olíuöldin hafi skemmt jörðina. Olíuöldin bjó til mesta hagsældarskeið í sögu mannkyns. Þetta sér fólk ef það skoðar hvernig fátækt hefur minnkað, hvernig hungurneyð hefur minnkað og hvernig læsi hefur aukist og langlífi. Þetta er allt því að þakka að menn fundu ódýran og hagkvæman orkugjafa.“

Þar sem afstaða ríkisstjórnarinnar liggur fyrir olíuleitarmálinu þá hafði Viðskiptablaðið samband við formenn stjórnarandstöðuflokkanna til að fá þeirra afstöðu.

Nánar er fjallað um málið í Viðskiptablaðinu. Áskrifendur geta lesið fréttina í heild hér.