Málflutningur Svandísar Svavarsdóttir matvælaráðherra og Páls Gunnars Pálssonar, forstjóra Samkeppniseftirlitsins, eftir að þau voru gerð afturreka með samn­ing sín á milli um at­hug­un á stjórn­un­ar- og eigna­tengsl­um í sjáv­ar­út­vegi vekur furðu.

Málflutningur Svandísar Svavarsdóttir matvælaráðherra og Páls Gunnars Pálssonar, forstjóra Samkeppniseftirlitsins, eftir að þau voru gerð afturreka með samn­ing sín á milli um at­hug­un á stjórn­un­ar- og eigna­tengsl­um í sjáv­ar­út­vegi vekur furðu.

Í fyrsta lagi lætur matvælaráðherra ekkert tækifæri úr greipum sér renna til að reyna að gera sjávarútveginn tortryggilegan og þær þúsundir sem við hann starfa og talar um skort á gagnsæi í greininni. Í öðru lagi kveður forstjóri Samkeppniseftirlitsins í torræðum tón um að maðkur kunni að vera í mysunni í sjávarútveginum.
Páll Gunnar var í drottningarviðtali í Silfrinu á mánudaginn í síðustu viku. Þar lét hann eftirfarandi orð falla:

Það eru vísbendingar í nokkrum tilvikum í fortíðinni um að eignatengslin séu nokkuð víðtæk og kunni að leiða til þess að yfirráð yfir einstökum fyrirtækjum kunni að vera víðtækari og þá meiri samþjöppun heldur en opinber gögn gefa til kynna.

Þessi ummæli verður að skýra frekar. Sem forstjóri Samkeppniseftirlitsins hefur Páll Gunnar rannsakað fjölda samruna, fengið öll gögn um eignarhald, beint og óbeint, og óskað frekari gagna sem leiða kunna í ljós hvort einstakir aðilar eða hópar aðila séu tengdir þannig að líta megi svo á að þeir fari með yfirráð í reynd. Þessar rannsóknir hafa ekki kallað á nein veruleg viðbrögð af hálfu Samkeppniseftirlitsins og virðast því óljósar yfirlýsingar forstjórans til þess eins fallnar að réttlæta málflutning matvælaráðherra um hið meinta ógagnsæi.

Vegferð forstjórans er ekki síður undarleg í ljósi þeirrar staðreyndar að ekkert í samkeppnislögunum fjallar um hámark aflahlutdeildar einstakra útgerða í nytjastofnum. Það er hins vegar gert í lögum um stjórn fiskveiða en í þeim eru að finna takmarkanir á aflahlutdeild fiskiskipa í eigu einstakra aðila, einstaklinga eða lögaðila, eða í eigu tengdra aðila. Það er Fiskistofa sem hefur eftirlit með þessu ákvæði en ekki Páll Gunnar Pálsson og hans fólk í Samkeppniseftirlitinu.

Ekki hefur borið á gagnrýni á Fiskistofu í þessum efnum. Eins og Heiðrún Lind Marteinsdóttir, framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi, hefur bent á þá kemur fram í skýrslu Rík­is­end­ur­skoðunar um eft­ir­lit Fiski­stofu frá ár­inu 2019 að Fiski­stofa tel­ur sig hafa upp­fyllt eft­ir­lits­skyldu sína með samþjöpp­un afla­heim­ilda. Einnig kemur fram í skýrslunni að atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytið, forveri matvælaráðuneytisins, taldi Fiskistofu fullfæra til þess að sinna eftirliti með samþjöppun í sjávarútvegi.

Heiðrún Lind ritar grein í Morgunblaðið 14. október. Þar segir:

En það skal viður­kennt, að það er afar óljóst af lestri fjölda greina sem mat­vælaráðherra hef­ur ritað um gagn­sæi og traust í sjáv­ar­út­vegi, hvað það er ná­kvæm­lega sem á skort­ir af op­in­ber­um upp­lýs­ing­um um sjáv­ar­út­veg. Eng­in at­vinnu­grein, hvort held­ur hér á landi eða á hinum alþjóðlega vett­vangi sjáv­ar­út­vegs, hef­ur jafn mikið magn upp­lýs­inga aðgengi­legt hverj­um þeim sem vill afla sér frek­ari þekk­ing­ar. Kapp er best með for­sjá, eins og sagt er. Það hefði ráðherra gjarn­an mátt hug­leiða áður en hún staðhæfði í nýj­ustu grein sinni að at­vinnu­grein­in stæði vörð um leynd. Ekk­ert er fjær lagi, en kappið um að ala á van­trausti í garð at­vinnu­lífs virðist hafa byrgt ráðherra sýn.

Hægt er að taka undir hvert orð. Á sama tíma má velta fyrir sér hvers vegna heyrist ekki meira í talsmönnum atvinnufrelsis á vettvangi stjórnmálanna og hvað þeim finnst um þessa framgöngu matvælaráðherra og forstjóra Samkeppniseftirlitsins.